• ‘Tsunami’ sözcüğü Japonca'da 'liman dalgası' anlamına geliyor. Önceleri tsunami dalgalarına, 'med-cezir' dalgası deniyordu, ancak dalgaların med-cezir ile alakası olmadığı anlaşıldıkça bu terim kullanılmamaya başlandı.
• Tsunami tek bir dalgadan oluşmaz, bir dalgalar serisidir. Büyük bir tsunamide bu dalga serisi bir saatten uzun bir süre için devam edebilir ve bu dalgaların şiddeti ve büyüklüğünün gittikçe azalacağı garanti edilemez.
• Tsunaminin sebebi genelde denizaltında gerçekleşen depremlerdir. ABD Jeolojik Araştırmalar Enstitüsü'ne göre, Samoa'daki felaketin ardında da 8,3 büyüklüğündeki deprem var. Bir depremin tsunamiye yol açması, ne kadar şiddetli olduğu ve ne kadar derinde gerçekleştiğine bağlı.
• Tsunamilerin yüzde 80'i Pasifik Okyanusu'nda gerçekleşiyor.
• Denizaltındaki depremlerin tsunamiye yol açtığı teorisi ilk kez Yunan tarihçisi Thucydides, tarafından, Peleponnes Savaşı'nın Tarihi kitabında öne sürüldü.
• Volkanik patlamalar, büyük heyelanlar,göktaşı etkisi, denizaltındaki nükleer patlamalar ve tropik kasırgalar gibi hava koşulları da tsunami oluşmasına neden olabilir. Fırtına sebebiyle oluşan tsunami ‘meteotsunami’ olarak da bilinir. Myanmar 2008'de meteotsunami nedeniyle büyük yıkıma uğramış, 200 bine yakın kişi hayatını kaybetmişti.
• Karaya vurduklarında dev boyutlara ulaşmalarına rağmen, açık okyanusta tsunami dalgalarının yüksekliği bir metre kadardır, dalga uzunluğu, yani iki dalga arasındaki uzaklık 40 metreyi bulabilir. Dalgaların hızı ise saatte 800 kilometreye kadar ulaşabilir.
• Tsunami okyanusun sığ bölgelerine ulaştıkça, dalga uzunluğu daralır ve yüksekliği artar, hızı ise azalarak saatte 80 kilometreye düşer.
• Tsunamiyi önceden tahmin etmek neredeyse imkansızdır. Eğer kıyılardaki sular aniden çekilirse, birkaç dakika önceden uyarı yapmak mümkün olabilir. Bu da dalgalar arasındaki boşluğun kıyıya, dalganın tepe noktasından önce varacağı durumlarda mümkündür.
• 2004'te Hint Okyanusu'nda gerçekleşen tsunamide yukarıdaki bilgiyi kullanan 10 yaşındaki İngiliz Tilly Smith, yüze yakın kişinin hayatını kurtarmıştır. Suların geri çekilmesinin tsunami göstergesi olabileceğini öğrenen Smith, ailesi ve çevresindekilerin kurtulmasını sağlamıştır. Tilly Smith, daha sonra BM'de bu konuyla ilgili bir konuşma yapmış ve bir gezegene "20002 Tillysmith" adı verilmiştir.
- Etiketler :
- Haberler
