İran'a karşı giderek sıkılaşan yaptırımlar ağı, bu ülkenin ekonomisini zorlamaya başlarken, İran ile ticaret yapan yabancı şirketleri de yasakları ihlalden dolayı karşılaşabilecekleri ağır mali cezalar nedeniyle tedirgin ediyor.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) ikinci büyük üreticisi olan İran, en büyük miktarlarda petrolü Çin, Hindistan, Güney Kore, Japonya ve İtalya'ya satıyor. Ancak Türkiye, Güney Afrika ve Sri Lanka da ithalatlarında tuttuğu yere bakıldığında, İran petrolüne en çok bağımlı olan ülkeler.
Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) tahminlerine göre İran günde 3.5 milyon varil ham petrol üretiyor. Günlük 2.6 milyon varillik ihracatının 50 bin varili rafine ürün.
BP'nin 2011 Dünya Enerji Görünümü İstatistikleri raporuna göre İran, 137 milyar varillik, yani küresel toplamın yüzde 10'u kadar kanıtlanmış petrol rezervine sahip.
Aynı zamanda dünyanın ikinci büyük doğalgaz rezervine sahip olmasına rağmen İran'ın ağırlığı gaz kullanımına verme eğilimi ve uluslararası yaptırımlar nedeniyle, yeni gelişmeye başlayan sıvılaştırılmış gaz programı başarısız oldu. Bu nedenle bu ülke son 10 yıldır net gaz ithalatçısı durumunda.
IEA verilerine göre İran'ın toplam enerji tüketiminin yüzde 54'ü doğalgazla karşılanıyor. Tüketiminin geri kalanı da petrolden sağlanıyor.
Uzmanlar, yaptırımların İran ekonomisi üzerinde etkili olduğunu ancak Batılı ülkelerin istediği gibi Tahran'ı silah üretimine yönelik olduğundan kuşkulandıkları nükleer programından vazgeçmeye yetmediğini belirtiyorlar.
Güvenlik şirketi AKE'nin Ortadoğu analisti Mike Fraser, "ABD'nin özellikle petrol sektörüne yönelik aldığı son yatırım kararları, Hindistan ve Çin başta olmak üzere, İran'ın petrol müşterilerinin manevra alanını muhtemelen daha daraltacaktır. İran bankaları üzerindeki yaptırımlardan dolayı Hintli petrol ithalatçıları Türk bankaları üzerinden ödeme yapıyordu. Amerikan yaptırımları giderek sertleştikçe, Türkiye de bu konuda işbirliğinden kaçınacak ve İran'dan petrol ithal edenlerin ödeme yapması giderek zorlaşacak" dedi.
PETROL FİYATLARINDA YÜKSELME RİSKİ
Ancak İran'ın petrol arzını tıkamakla Batılı ülkeler, Avrupa'nın borç kriziyle boğuştuğu bir dönemde küresel petrol fiyatlarını yükseltme riskini taşıyorlar.
ABD Kongresi'nin araştırma bölümünde Ortadoğu uzmanı Kenneth Katzman, "İran için işler giderek daha fazla bozulmaya başlıyor. Galiba İran petrolüne karşı çok kapsamlı bir boykot göreceğiz. Neresinden bakarsanız bakın, İran'ın dünya petrol piyasasından ciddi ölçüde dışlanması, hatta tümüyle dışına çıkarılması gibi bir durum görünüyor. Öyle bir nokta gelebilir ki, İran petrolünün başta Çin olmak üzere sadece Asya'da birkaç alıcısı kalabilir" dedi.
Batı'nın yaptırımlarına karşı genellikle meydan okuyan Tahran'ın tavrı ise, geçen hafta yaptırımların ekonomiye darbe vurmakta olduğunu söyleyen Ticaret Bakanı Mehdi Gazanfari'nin sözleriyle değişik bir yön almış oldu.
London School of Economics'te yaptırımlar konusunda uzman olan Christian Emery, Batı'nın petrol fiyatlarının yükselmesini engelleyemeyeceğini, İran'ın petrol satmasına da kesin bir ambargo koyamayacağını bildiğini söyledi.
Emery, "İran'ın petrol ihraç etmesini engelleyemezler, dolayısıyla alıcıların ödeme yapmasının önünü tıkamak için İran'ın bankacılık sistemini hedef alıyorlar. İran, başka ülkelerde dolar dışındaki para birimleriyle ya da Euro'yla ticaret yapmaya razı bankalar bulabilir. Çin ile zaten yaptıkları gibi, petrol karşılığı hizmet ve mal takası da yapabilirler" dedi.
- Etiketler :
- Haberler
