Kuzey Irak bölgesinde 25 Temmuz’da yapılacak parlamento ve bölge başkanlığı seçimleri için propaganda kampanyası başladı.
Bölgedeki siyasi gücü elinde bulunduran Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) oluşturduğu ortak listenin iktidar koltuğunu koruması bekleniyor. Ancak muhalefetteki parti ve grupların da 111 sandalyeli Kürt Parlamentosu'nda en az 30 sandalyeyi alacağı düşünülüyor. Ancak önümüzdeki süreç tartışmalara gebe, çünkü seçimlerden sonra siyasi partilerde taşların yerinden oynayacağı görüşü hakim. Başbakan kim olacağı tartışmaları da bir yandan devam ediyor.
MAYIS'DA YAPILACAKTI, TEMMUZ’A ERTELENDİ
Kuzey Irak seçimlerinin Mayıs ayında yapılması düşünülüyordu, fakat teknik hazırlıkların tamamlanmadığı gerekçesiyle seçimler Temmuzun 25’ine ertelendi. Seçimlere katılmak için başvuran 42 partiden 41’nin başvurusu kabul edildi.
Bu partilerin oluşturdukları ittifaklar çerçevesinde seçime 15 liste girecek. Başvurusu kabul edilen partilerden 7 tanesi, kendi isteğiyle geri çekildi.
Seçimlerde kota sistemi uygulanacak. Türkmenlere 5, Asuri ve Kildanlara 5, Ermenilere de 1 sandalye verilecek. Kürt partileri ise 100 sandalye için yarışacak.
Seçimlerde toplam 2 milyon 518 bin 229 kişi oy kullanacak. Erbil’de 898 bin 735, Süleymaniye’de 1 milyon 58 bin 189, Dohuk’da ise 568 bin 849 seçmen bulunuyor.
PKK'NIN SİYASİ UZANTISI SEÇİMDE YOK
PKK’nın Irak’taki siyasi uzantısı Demokratik Çözüm Partisi'nin (PÇDK) desteklediği Hiwa listesi ise ''PÇDK’nin silahlı bir örgüt'' olduğu gerekçesiyle seçimlere kabul edilmedi.
Daha önce Irak genelinde yapılan seçimlere katılan PÇDK'nin, ülke genelinde 8 kentte bürosu bulunuyor. Ancak bu bürolar Iraklı makamların uyarıları nedeniyle resmi tabela kullanamıyor.
Özellikle Havraman, Halepçe ve Dohuk kentinin kırsal kesimlerinde etkili örgütlenmeleri bulunan PÇDK'nin bölge seçimlerinde, yıllarca Irak lideri Celal Talabani'nin sağ kolu olarak bilinen ve geçen yıl KYB’den ayrılarak muhalefetin güçlü seslerinden biri haline gelen Noşirvan Mustafa’yı desteklemesi bekleniyor.
HAKİM GÜÇ HALA KDP VE KYB AMA...
25 Temmuz seçimleri, ABD’nin 1. Körfez Savaşının ardından özerklik kazanan Kuzey Irak Kürt Bölgesi tarihindeki 3 seçim olacak.
ABD’li yetkililer, Saddam rejiminin yıkılmasının ardından Kuzey Irak yönetimini Irak geneli için bir demokrasi modeli olarak tasarlamak istediklerini defalarca açıkladı. Ancak iktidarın sadece KDP ve KYB'de olması ve bu iki partinin de sadece iki ailenin (Barzani ve Talabani) kontrolünde bulunması mevcut sistemde demokrasi işleyişini sorunlu hale getirdi. Sadece iktidar değil, ekonomi, medya, iletişim, istihbarat ve askeri güç dahil hemen her şeyin bu iki parti ve ailenin kontrolünde olması doğal olarak demokrasinin gelişim koşullarını da sınırlıyor.
Bu arada KYB ve KDP yıllarca kendi aralarında savaştılar ve bu süreçte çok sayıda peşmerge ve sivil hayatını kaybetti. Ama bu iki parti 25 Temmuz'da yapılacak seçimlere ortak liste ile giriyor.
Kürtler, ilk seçimlerini, daha doğrusu ilk demokrasi sınavını 1992 yılında verdi. Bu seçimin galibi yüzde 51 ile Barzani’nin lideri olduğu KDP olurken, Talabani’nin lideri oldugu KYB yüzde 49 oy aldı. Ancak seçimlerde yüzde 7 barajı olduğu için, diğer muhalif partiler parlamentoya giremedi.
Bu seçim sonuçlarını kabullenmeyen KDP ve KYB, 1994 yılında başlayan ve 1999 yılına kadar sürem bir iç savaş süreci başlatmışlardı. ABD’de 1999 yılında imzalanan Washington anlaşması ile iki grup arasındaki savaş sonlanmış ve 2005 yılına kadar Kuzey Irak’ta iki ayrı partili iki ayrı özerk bölge yönetimi hakim olmuştu.
25 Temmuz’da yapılacak seçimlerde 1992'den sonra ikinci kez bölge başkanı seçilecek.
Bölge Başkanlığı için Kürdistan Demokrat Partisi Lideri Mesut Barzani, Kürdistan İlerici Partisi Lideri ve Celal Talabani’nin eşi Hero Talabani’nin kardeşi Helo İbrahim Ehmed, Üniversite Rektörü Dr. Kemal Miravdeli ile bölgede tanınmış önemli Kürt şahsiyetleri Hüseyin Germiyani, Ehmed Eziz Kurde ve Sefin Şeyh Muhammed yarışacaklar.
1992 yılında yapılan seçimlerde KYB seçim sonuçlarını kabul etmedi ve seçimden 2 gün sonra da KDP ve KYB yüzde 50-yüzde 50 üzerinde anlaşarak, ilk Kürt Parlamentosu'nun 101 sandalyesini paylaştı. KYB Başbakanlık, KDP ise Parlamento Başkanlığını alırken, 1994 yılında iki partinin kabine ve siyasi konularda anlaşmazlığa düşmeleriyle bölgede bir iç savaş süreci başladı. İki parti arasındaki en sert çatışmalar ise 1995-1997 yılları arasında yaşandı.
31 Ağustos 1996'da Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'in desteğini alan KDP, KYB ve PKK’ye karşı ciddi bir harekat başlattı. ABD bu operasyon sürecine İran'ın KYB'yi desteklemesinden dolayı sessiz kalmayı tercih ederken, KYB ve PKK, KDP'ye ancak 5 gün direnebildi.
KYB peşmergeleri İran’a çekildi. Celal Talabani operasyonun ardindan, İran silahlı kuvvetlerine ait bir helikopterle PKK’nın boşaltmak zorunda kaldığı Zeli kampına gelerek, basına yaptığı konuşmada geri döneceklerinin ve iç savaşı alevlendireceklerinin ilk sinyallerini vermişti.
2006 yılına kadar Kuzey Irak Bölgesi'ndeki Dohuk ve Erbil KDP’nin, Süleymaniye ise KYB’nin kontrolünde kaldı.
Bu iç savaşın faturası ise binlerce can kaybı ve 20 bin ailenin yerinden edilmesi oldu.
İKİNCİ SEÇİMDE KYB VE KDP İTTİFAKI
Kürtler ikinci seçimlerini, Saddam Hüseyin’in devrilmesinden 2 yıl sonra 31 Aralık 2005’te gerçekleştirdi. Aradan geçen 13 yıllık süre içinde bölgede seçim yapılmazken, yönetim iki partinin kontrolünde sürdü.
KDP ve KYB 2002 yılında önemli bir anlaşma imzaladı. Anlaşma gereği 2015 yılına kadar birlikte hareket etme kararı aldılar. Bu anlaşmanın ilk adımı olarak da 2005 yılında Irak ve Kuzey Irak seçimlerine ortak liste hazırladılar.
2005 seçimlerinde parlamentodaki sandalye sayısı 101’den 111’'e çıkarıldı. KDP ve KYB’nin öncülük ettiği grup farklı fraksiyonları da içine alarak seçimlerden zaferle çıktı. (KDP, KYB, İslami Parti, Komünist Parti, Sosyalist Parti) İslami fraksiyonun radikal isimlerinden Ali Bapir’in lideri oldugu İslam Topluluğu (Komala İslami) 6 sandalye aldı. Parlamento Başkanlığı KYB'ye verilirken, Başbakanlık KDP’ye verildi. 7 Mayıs 2006'da 12 yıl aradan sonra Kürtler yeniden bir araya gelerek ortak bir hükümet kurdu.
2005 seçimlerinde KDP ve KYB 42'şer sandalye ile parlamentonun büyük çoğunluğunu oluşturdular. Bu parlamento Mesut Barzani’yi bölge başkanı olarak seçti. Bölgedeki aydınlar, 2005 yılında Irak’taki siyasi surecin de etkisi ile KDP ve KYB’nin karşısında sadece İslam Topluluğu Partisi'nin muhalefet gösterebildiğini, bu nedenle de bu seçimlerin reel anlamda demokratik geçtiğini düşünmüyorlar.
2005’te seçilen parlamenterler, çok kritik kanunlar çıkardı. Kararların bir çoğu merkezi yonetim ile Kürt yonetimi arasında sorunların yaşanmasına neden oldu. Kritik yasalardan bir kaçına örnek olarak petrol yasası, seçim yasası ve medeni yasa verilebilir.
YEDEK PARTİLER, KDP VE KYB LEHİNE ÇEKİLECEKLER
Kuzey Irak’ta yedek parti görünümünde olan bazı siyasi oluşumlar ve partilerin, 25 Temmuz’dan önce KDP ve KYB lehine çekilmesi söz konusu olabilir. Bu durumda geriye kalan, İslami fraksiyonu temsil eden partiler ve Noşirvan Mustafa’nın "Değişim’’ listesi oluyor. Ancak bu durumda muhalefet partilerinin orantısız bir rekabetin içine girmiş olacak. Yani Kuzey Irak seçimleri bir yanda ekonomik, askeri, siyasi güç; bir yanda da bunlardan yoksun muhalif partilerin yarışmasına sahne olacak.
2005’ten bu yana Kuzey Irak'ta bölgesel hükümetin başbakanlığı KDP’de bulunuyor. Bu seçimleri KDP ve KYB’nin oluşturduğu ortak listenin kazanması durumunda, hükümet kurma görevinin KYB’ye verilmesi bekleniyor.
TEK ALTERNATİF İSLAMİ PARTİLER DEĞİL
Ancak her iki partinin halka yaklaşımları, yapılan yolsuzlukların açığa çıkması ve Kerkük meselesinde şimdiye kadar ciddi bir çalışma yapılmaması, oyları düşürecek önemli etkenler olarak görülüyor. Bu durum, Celal Talabani’nin ikinci adamı konumdaki Noşirvan Mustafa’nın "Değişim" listesi ve bölgede giderek yükselen İslami partilerin, KDP ve KYB'yi zorlayacağı anlamına geliyor.
Noşirvan Mustafa’nın önderliğindeki oluşum, bölgedeki aydınla tarafından değerli bulunuyor, çünkü KDP ve KYB’nin tek alternatifinin İslami partiler olmadığını gösteriyor.
SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ KDP VE KYB YANLISI
Kuzey Irak’ta çalışmalarını sürdüren yüzlerce sivil toplum kuruluşu da iktidara yakın bir tutum sergilliyor. Çünkü sivil toplum örgütlerinin masraflarıını genelde iktidar karşılıyor. Bu yüzden sivil toplum örgütlerinin seçim sürecinde KDP ve KYB ortak listesini desteklemesi şaşırtıcı değil.
EN ETKİLİ PROPAGANDA MALZAMESİ KERKÜK
2005 yılında yapılan seçimler öncesinde, seçim merkezlerinin yakınlarında kurulan sandıklarda, ''Kürdistan’ın bağımsızlığını istiyor musunuz?'' referandumunu gerçeklestirilmiş, halkın yüzde 95'i, buna "evet" oyunu vermişti. KDP ve KYB’nin bu seçimlerde ise ''Kerkük Kürdistan’a bağlansın mı?'' konusunu referandum malzemesi yapabileceği konuşuluyor.
ANAYASA DA REFERANDUMA SUNULACAKTI AMA...
Öte yandan Kürt Parlamentosu, Anayasa taslağı üzerinde yaptığı görüşmeleri tamamladı ve 96’ya karşı 1 oyla anayasayı kabul etti. Anayasa taslağının 25 Temmuz'da yapılacak seçimler ile birlikte referenduma sunulması bekleniyordu. Ancak Bağdat Yönetimi teknik hazırlıkların yeterli olmadığı gerekçesiyle, bu referandumun yapılmasına izin vermedi.
BAŞBAKAN KİM OLACAK?
Seçimlerde bölge başkanlığına tekrar Mesut Barzani’nin seçilmesine kesin gözüyle bakılıyor. Ancak Başbakanlık koltuğuna kimin oturacağı tartışma konusu.
Başbakanlık için, şu anda da bu görevi yürüten Neçirvan Barzani ile Irak Başbakan Yardımcısı ve KYB’nin en etkili isimlerinden Behram Ahmet Salih’in adı geçiyor. Neçirvan Barzani’nin yeniden Başbakan olmasına karşı çıkanlar da, destek verenler de var. Kulislerde Barzani’nin Başbakanlığı sürdürme isteğinde olduğu, ancak bu durumun KYB içinde rahatsızlık yarattığı için Salih’in Başbakan olmasının istendiği konuşuluyor.
KDP ve KYB’nin stratejik ittifak anlaşmasına göre iki yıl önce, KYB’nin başbakanlık için adayını belirlemesini bekliyordu. Barzani o dönemde başbakanlığın KYB’nin hakkı olduğunu ve ''çantasını toplayıp, evine gitmeye hazır olduğunu'' dile getirmişti. Neçirvan Barzani, bu sözünü KYB’nin başbakanlık için adayının olmadığına emin olduğu bir zamanda dile getirmişti ve bundan dolayı da çok ciddi olarak bu mevkiyi KYB’ye bırakmaya hazır olduğunu söylüyordu. Ancak Barzani şimdi, başbakanlığı sürdürmeyi arzuluyor.
Barzani’nin başbakanlığı bırakmasını isteyenler, onun 13 yıldan bu yana Başbakan olduğuna dikkat çekerek, Barzani’nin yorulduğunu ve dinlenmeye ihtiyacı olduğunu düşünüyorlar.
Bölgedeki siyasiler, KDP ve KYB'nin zorlu bir süreçten sonra ortak ittifak oluşturduğuna dikkat çekerek, KDP’nin modern bir parti haline dönüşmesi ve korkusuzca bu makamı KYB’ye vermesi durumunda bölgede demokrasinin gerçek yüzünün görüleceğini söylüyor.
Siyasiler, Barzani’nin çok uzun bir zamandan bu yana bu koltukta oturduğunu ve bir başka başbakanın gelmesi durumunda karşılaştırma yapma imkanının olacağını ve bunun da bölge demokrasisine katkı sağlayacağı görüşündeler.
Neçirvan Barzani'nin ise görevi bırakmama nedenlerini şu başlıklar altında toplayabiliriz:
Bütün bu nedenlerden dolayı Neçirvan Barzani’nin başbakanlık mevkiinden vazgeçmesi çok zor bir ihtimal olarak görünüyor.
RAFSANCANİ MODELİ GELİŞTİRİLEBİLİR Mİ?
İran’da Haşimi Rafsancani, İran Cumhurbaşkanlığından ayrıldıktan sonra "Ülke Düzenini ve Çıkarlarını Koruma Yüksek Konseyi"nin başına getirilmişti. Bu durumda Neçirvan Barzani için de böyle bir şey düşünebilir.
Her ne kadar belli etmezse de KDP ve yandaşları bir endişe içindeler. Bu endişenin kaynağı seçimler öncesinde halkın KYB’den kopmakta ve Noşirvan Mustafanın liderliğini yaptığı “Değişim” Listesi'ne kaymakta oluşu. Şimdilerde, "Değişim Listesi KYB’den daha güçlü çıkarsa ne olacak?" sorusu gündemde. KDP ile 2002’de imzalanan stratejik ittifak anlaşması bu durumda da geçerli olabilir mi? Bunların hepsi Kuzey Irak’taki siyasi kulislerde, KDP üyeleri arasında ve bazen de KDP’nin üst düzey yetkilileri arasında sorulan sorular haline dönüştü.
YA STRATEJİK İTTİFAK BOZULURSA?
Ancak Bazı KDP’lilere göre, KYB artık Kuzey Irak’ın ikinci değil, üçüncü partisi konumunda. Bundan dolayı bahsi geçen bazı senaryolar şöyle:
1-KYB oy kaybederse kendini Kuzey Irak’ın ikinci partisi olarak görüyor. Bundan dolayı biraz daha tavizde bulunması lazım. KDP, KYB Değişim Listesi’nden dolayı kaybedeceği sandalyelere karşılık Başbakanlığı 4 yıl daha alabilir. Zaten Neçirvan Barzani de koltuğundan kolaylıka vazgeçeceğe benzemiyor.
2- KDP ve KYB’nin Noşirvan Mustafa listesini KYB’nin hesabına katmaları yönünde anlaşmaları. Çünkü partinin taraftarları hala Noşirvan Mustafa'nın KYB’den ayrı bir partisi olduğuna inanmıyor.
3-KDP ve KYB, 50 sandalye almaları durumunda, sandalyeleri yarı yarıya paylaşmak için anlaşabilir. 50’den fazla sandalye alınması durumunda ise, 50’den sonraki sandalyelerde KDP'nin her 2 sandalyesi için KYB'ye bir sandalye verilebilir.
- Etiketler :
- Haberler
