Nükleer atıklar nereye bırakılıyor?

Atıklar, nükleer enerjinin halen çözülemeyen sorunu.

Nükleer santrallerde elektrik üretimi sonrasında açığa çıkan radyoaktif atıkların depolanması sorunu dünya çapında nihai bir çözüm bekliyor.

Fosil yakıtlarda olduğu gibi nükleer atıklar atmosfere yayılmıyor. Ancak bu atıkların uzun vadeli olarak depolanmaları gerekiyor. 1993 yılında yasaklanmasına kadar başta ABD olmak üzere 13 ülke nükleer atıkları okyanuslara atıyordu. Okyanus tabanında tonlarca nükleer atık olduğu biliniyor. Bu atıklar en az 4 bin metre derinlikte bulunuyor.

Bu durumla mücadele etmek için kurulan Greenpeace çevre koruma örgütü yıllarca atık gemilerini engellemek için eylem yaptı.

Günümüzde en çok kullanılan yöntem ise atıkların çelik konteynerler içine konulması. Bu variller daha sonra yüksek yoğunluklu betonla kaplanıyor. Çoğunlukla yerin yüzlerce metre altında, bazen de yer üstünde saklanan atıkların uzun vadede yeraltı sularına karışma riski uzmanları endişelendiriyor.

Bunun önüne geçmek için son dönemde öne çıkan atık kontrol yöntemi ise cama dönüştürme. "Plazma vitrifikasyon" olarak adlandırılan bu yöntemde atıklar cam kırıkları ve kum ile karıştırılıyor. Daha sonra 5 bin derecede eritilerek cama dönüştürülüyor. Camın içinde hapsedilen radyoaktif maddelerin sızma tehlikesi yok. Bu şekilde en az bir milyon yıl muhafaza edilebiliyor.

Uygulama daha çok Fransa, Japonya, Rusya, İngiltere ve ABD`de kullanılıyor.

Avrupa'daki atıkların büyük bölümü İngiltere ve Fransa'da biriktiriliyor. Dünya ülkeleri tekrar işleme ve depolama gibi yöntemlerle atıklardan kurtulmaya çalışıyor.

Nükleer atıkların yeniden dönüştürülmesi ile ortaya çıkan materyaller genelde elektrik santralleri yerine nükleer silahlarda kullanılıyor.

Atıklar için nihai depolama tesisi konusunda ise ülkeler farklı projeler üzerinde çalışıyor. Ancak en yakın tarih olarak 2020 gösteriliyor. Birçok ülke, yüksek yoğunluklu radyoaktif atıklar için uzun vadeli depolama yer seçimi için çalışmalara devam ediyor.

Nükleer enerji kullanan onlarca ülke içinde sadece Finlandiya'nın projesi için somut adımlar atılıyor. Depolama tesisi inşaası 2020 yılında Olkiluoto şehrinde başlayacak.

ABD ise nihai nükleer atık alanı olarak ülkedeki ilk atom bombası denemesinin yapıldığı Nevada çölünde tesis kurmayı amaçlıyor. Obama döneminde ortaya atılan planlar için Başkan Trump 120 milyon dolar ödenek istiyor.

Türkiye'nin atık yönetimini yapacak olan Rusya'da ise düşük ve orta yoğunluklu atıklar için 2008 yılında depo inşa edildi. Yüksek yoğunluklu atıklar için depolama tesisi yeri araştırılıyor.