Tiananmen olaylarının gizli anıları

Tiananmen olaylarının yirminci yıldönümü öncesi, dönemin Çin Komünist Parti Başkanı Zhao Ziyang’ın anıları yayınlandı. Ziyang yaşananları ‘trajedi’ olarak tanımlıyor.

Tiananmen olaylarının gizli anıları

3-4 Haziran 1989’da yaşanan Tiananmen olayları sırasında Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olan ve olaylar sonrasında görevini bırakmak zorunda kalan Zhao Ziyang’ın anıları, ölümünden dört yıl sonra yayınlandı.

Tiananmen olaylarının yirminci yıldönümünden hemen önce yayınlanan anılar, Zhao Ziyang’ın ev hapsinde olduğu dönemde gizlice alınan kayıtlara dayanıyor. Olaylardan sonra görevinden uzaklaştırılan ve ömrünün sonuna kadar ev hapsinde tutulan Ziyang’ın 30 saate yakın konuşmaları, kasetlere kaydedilmiş ve kitaplaştırılmak üzere yurt dışına kaçırılmış.

Gizlilik o kadar üst düzeyde tutulmuş ki, Ziyang’ın kızı Wang Yannan kitap yayınlanıncaya kadar kayıtlardan haberi olmadığını söyledi.

‘Develetin Mahkumu: Zhao Ziyang’ın Gizli Mülakatları’ adıyla hem Çince hem de İngilizce olarak yayınlanan kitabın en önemli bölümünü, o dönem Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olan Ziyang’ın Tiannanmen olayları sırasında ve sonrasında yaşadıkları oluşturuyor.

Tiananmen olaylarının gizli anıları - 1 Tiananmen olayları sırasında yanan araçlar.



BİNLERCE KİŞİ ÖLMÜŞTÜ
1989 yılının Nisan ayında başlayan öğrenci olayları, kısa sürede büyüyerek aydınların ve işçilerin de katıldığı büyük ölçekli gösterilere dönüşmüş, gösteriler sırasında on binlerce kişi başkent Pekin’deki Yasak Şehir’in önünde uzanan Tiananmen Meydanı’nda toplanmıştı. Hükümetin dağılma çağrılarına protestocuların meydan okumasının ardından, 3 Hazian’ı 4 Haziran’a bağlayan gece, Çin ordusu, meydanda toplanan 100 bin kişiyi dağıtmak için güç kullanmıştı.

Ordunun müdahalesi sırasında Çin Komünist Partisi’ne göre 23, Çin Kızılhaçı’na göre ise 2 bin 600 kişi ölmüş, olay çapında geniş yankı bulmuştu.

‘YAŞANANALAR ŞOK EDİCİ BİR TRAJEDİYDİ’
Ziyang, ‘trajedi’ olarak adlandırdığı olayları şöyle anlatıyor: “3 Hazian gecesi, ailemle birlikte avluda otururken, yoğun ateş sesi duydum. Tüm dünyayı şok edecek bir trajedi önlenememiş, gerçekleşmeye başlamıştı...

Öncelikle eylemler çok kararlıydı, ayrıca öğrenci hareketi Parti’ye ve sosyalizme karşı bir komplo planı olarak algılanıyordu. Öyleyse sorulması gereken soru; bunların liderleri kimlerdi? Planları neydi? Komplo neydi? Bunu desteklemek için ortaya çıkan deliller nelerdi? İkinci olarak, eylemlerin Çin Halk Cumhuriyeti’ni ve Komünist Parti’yi devirmeyi amaçladığı söyleniyordu. Bunun delilleri neredeydi? O dönemde, insanların çoğunun sadece bizden yanlışlarımızı düzeltmemizi istediğini, politik sistemimizi devirmeye teşebbüs etmediklerini söyledim.”



‘ASKERİ, ÖĞRENCİLERİN ÜZERİNE SÜREMEM’
Zhao Ziyang'ın, Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak kamuoyuna yansıyan son görüntüleri 19 Mayıs 1989’da, göstericileri ziyaret edip, meydanı terketmelerini, aksi halde polisin zor kullanacağını söylediği sırada çekildi. Ziyang bu ziyaretten iki gün önce, zor kullanım kararının alınacağı bir toplantıyı ertelediğini söylüyor:

“17 Mayıs’ta toplantı ertelenir ertelenmez dışarı çıktım. O anda çok üzgündüm. Kendime, askeri dışardaki öğrencilerin üzerine süren Genel Sekreter olmayı reddetmemde yanlış bir şey olmadığını söyledim.”

Tiananmen olaylarının gizli anıları - 2 Zhao Ziyang’ın, Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak kamuoyuna yansıyan son görüntüleri 19 Mayıs 1989’da, göstericileri ziyaret sırasında çekildi.



Anılarında Ziyang’ın sadece olaylarla ilgili değil, demokrasi hakkındaki görüşlerine de yer veriliyor:

ZİYANG’DAN DEMOKRASİ ÇAĞRISI
“Partimizin savaş zamanlarına uygun durumdan, demokratik topluma uygun bir konuma geçmemesi yanlış olacaktır. Parti, iki şeyi başarmalı; birincisi diğer politik partlerin ve özgür basının ortaya çıkmasına izin verilmesi. İkincisi, Parti’nin kendini demokratik prosedürlere adapte etmesi. Farklı fikirlere izin verilmeli ve farklı görüşler yasal olabilmeli.”

1987 yılında Çin Komünist Partisi Genel Sekreterliği görevine getirilen Zhao Ziyang, Tiananmen olayları sonrasında görevinden uzaklaştırıldı ve hayatını kaybettiği 2005 yılına kadar ev hapsine mahkum edildi.

Tiananmen olaylarının gizli anıları - 3



Ölümü ardından batı basınında ‘Çin’in Glasnost’u öldü’ başlıkları atılan Ziyang’ın, anılarında geçen son sözleri şunlar:

“Komünist Parti ayakta kalacaksa, toplumsal açılım politikalarını başarmalı ve diğer politik güçlerle yarışma konusunda kararlı olmalı... Süregiden eğilime karşı konulamaz, en güçlü olan ayakta kalır.”

Sayfa Yükleniyor...