Kimin CEO'su kaç yaşında?

Türkiye’nin büyük şirketlerindeki üst düzey yöneticilerin yaş ortalaması, şaşırtıcı derecede düşmüş durumda. CNBC-e Business’ın hazırladığı 100 Türk Profesyoneli araştırması, Türk CEO’ların ortalama olarak Amerikan CEO’larından 11 yaş daha genç olduğunu ortaya koyuyor. Ancak uzmanlar, krizin yönetici gençleştirme eğilimine set çektiği konusunda hemfikir.

Türkiye’de Koç ve Borusan gruplarının öncülüğünü yaptığı ve titizlikle uyguladıkları “60 yaşında emeklilik” geleneği, tam diğer holdinglere de yayılmak üzereydi ki küresel mali kriz patladı. Krizle birlikte üst düzey yönetici arayışına giren şirketlerin adaylarda aradığı özelliklerde de büyük değişim yaşandı. Tecrübe, bir anda en çok aranan kriter haline geldi. Şirketler bundan önceki beş-altı yılda olduğu gibi üst yaş limiti koymaktan çok net biçimde vazgeçtiler. Hatta pek çoğu artık aradığı yöneticinin en az 45 yaşında olmasını şart koşmaya başladı. Oysa krizin patlak verdiği 2008 yılına kadar şirketlerin üst yönetim koltuklarında gözle görünür bir gençleşme operasyonu vardı.

Yani kriz iş hayatındaki pek çok şey gibi, üst düzey yöneticilerde aranan özellikleri de değiştirdi. Peki bu değişim ne kadar kalıcı? Kriz öncesi geçerli olan yönetici gençleştirme anlayışı, krizden sonra yeniden egemen olabilir mi? Üst düzey yönetici koltuklarına oturmaya aday yöneticileri nasıl bir gelecek bekliyor?

Danışmanlık şirketi Human Resources Management’ın kurucu ortağı Aylin Coşkunoğlu Nazlıaka, önümüzdeki 3-5 yıl içinde büyük şirketlerin tepe yönetiminde önemli bir değişiklik olmasını beklemiyor. Krizle birlikte üst yaş limitinin de ortadan kalktığı görüşünde:
“Yaşanan her ekonomik kriz sonrasında yöneticinin deneyimli olmasının önemi tekrar anlaşılıyor. Bu nedenle şu günlerde yönetici arayışına giren şirketler ideal aday profilini belirlerken üst yaş limitini kaldırdılar. Hatta adayların minimum 45 yaşında olması gibi alt limitler belirliyorlar.”

60 YAŞINDA EMEKLİLİK KAYNAK İSRAFIDIR

60 yaş sınırına ciddi şekilde muhalefet eden Nazlıaka, bu uygulamayı kaynak israfı olarak görüyor:
“Artık yolun yarısı 35 değil, 45 oldu. İş dünyası da kazançlarının bir kısmını sağlığa, spora, diyetisyenlere ve anti-aging’e ayırıyor. Yaşam süresi ve kalitesi böylesine artmışken emeklilik için 60 yaş sınırı koymak doğru değil. Bu insanların bilgi ve deneyimlerinden sonuna kadar faydalanmak gerek.”

Amerikan şirketlerinde son yıllarda giderek yayılan bir uygulama, Nazlıaka’nın dediklerini teyit eder cinsten. Yöneticilerinden 60 yaşından sonra da faydalanabilmek için anti-aging uzmanları ile ortak çalışmalar yapan pek çok şirket var. Ve bu çalışmalara krizden çok önce başlamışlar. Dünyaca ünlü İsrailli anti-aging uzmanı Dr. Moshe Avramo ABD’li şirketlerin, emeklilik yaşını 60’dan 65’e doğru yükseltme eğiliminde olduklarını söylüyor. Dev şirketlerin, üst düzey yöneticilerine anti-aging programı uygulanması için her yıl on binlerce doları gözden çıkardıklarını anlatıyor.

Danışmanlık şirketi Egon Zehnder International’ın yöneticisi Murat Yeşildere ise yaş sınırı konusunda farklı düşünüyor:
“Nasıl kanuni emeklilik yaşı varsa, şirketlerde de çalışanlar için her seviyede üst yaş limiti konması bana yanlış gelmiyor. Türkiye şartlarında da bu yaş limitinin ya 60 yaş ya da resmi emeklilik yaşı olması bence çok mantıklı.” Kriz veya başka nedenlerle 60 yaş üstü, tecrübeli üst düzey yöneticilere yönelik talep artışının güçlenmesini, Türkiye için bir tehlike olarak görüyor Yeşildere: “Türkiye’yi dünya örnekleri ile karşılaştırdığımızda, üst düzey yöneticilerin yaşlarının genel olarak daha genç olduğunu söylemek mümkün. Türkiye’deki istikrarsız ortamın, iniş ve çıkışların yöneticileri daha genç yaşlarda olgunlaştırdığı da bir gerçek. Bu yüzden bu trendin daha da güçlenmesinin tehlikeli olabileceğini düşünüyorum. Ancak alttan gelen yeni neslin üst kademelerdeki yöneticileri zorlayacağı zaten açık biçimde görülüyor.”

EMEKLİLİK KARARI ALAN KAÇ YÖNETİCİ VAR Kİ?

Yeşildere, Türkiye’de yöneticilerin sosyal güvenlik şemsiyesinden daha uzun süre yararlanmanın yanı sıra hobilerinin olmaması, iş haricinde katkı yapabilecekleri alanların eksikliği gibi nedenlerle emekliliğe geçiş sürecini geciktirdikleri görüşünde. Hatta bu durumun sadece iş hayatında değil, politika, spor ve sanatta da geçerli olduğunu düşünüyor:
“Son 10 yıla baktığımda önemli üst düzey yöneticiler arasında emeklilik kararını planlayan ve uygulayan tek bir isim geliyor aklıma, o da Garanti Bankası’nın eski genel müdürü Akın Öngör. Dolayısıyla erken emekli olmak isteyen yöneticilerin sayısında bir artış olacağı inancında değilim. Ancak, 60’ında emekli edilen yöneticilerin ikinci bir kariyer yapma motivasyonunun artacağını düşünüyorum.”

Yazının devamı CNBC-e Business’ın Temmuz sayısında