Bir savaşın anatomisi: İran ve İsrail’de 12 günde ne oldu?

İsrail’in 13 Haziran’da İran’a saldırısıyla başlayan, İran’ın misilleme saldırıları ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine saldırılarıyla tırmanan savaşta 12 gün sonra ateşkes sağlandığı açıklandı. ABD Başkanı Donald Trump'ın açıklamasına karşın ateşkes konusundaki muamma devam ediyor. Peki, savaş nasıl başladı ve 12 gün içinde neler oldu?

İSRAİL “YÜKSELEN ASLAN” SALDIRISINI BAŞLATTI

İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) 12 Haziran Perşembe günü geç saatlerde İran’ın başkenti Tahran’ın 18’inci bölgesi için tahliye emri verdi. Burada askeri binaların yanı sıra insanların yaşadığı mahalleler de bulunuyordu. Bundan saatler sonra, yerel saatle 03.30 sıralarında İsrail Tahran’a saldırı düzenledi. 

BBC’nin haberine göre, İsrail ordusu, Tahran’ın yaklaşık 225 kilometre güneyinde yer alan Natanz nükleer tesisini hedef aldıklarını açıkladı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da “Yükselen Aslan Operasyonu” adını verdikleri saldırıların İran’ın nükleer programının “kalbini” hedef aldığını açıkladı. Netanyahu, “İran, durdurulmaması halinde çok kısa bir süre içinde nükleer silah üretebilir” iddiasında bulunurken, İran’ın dini lideri Ali Hamaney, İsrail’in “sert bir cezalandırma beklemesi gerektiğini” söyledi. Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi de bunun “savaş ilanı” olduğunu belirtti. 

İRAN’DAN MİSİLLEME: GERÇEK SÖZ 3 OPERASYONU

İran’ın Birleşmiş Milletler (BM) Temsilcisi, cuma akşamı itibarıyla İsrail’in saldırılarında 78 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. 

İsrail'in İran çapında düzenlediği saldırılarda İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, Devrim Muhafızları Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami dahil üst düzey askeri yetkililer ile altı nükleer bilim insanı hayatını kaybetti.

İran'ın Tesnim haber ajansı, ölen bilim insanlarının isimlerini Abdulhamid Minouchehr, Ahmadreza Zolfaghari, Seyyed Amirhossein Faqhi, Motlabizadeh, Mohammad Mehdi Tehranchi ve  Fereydoun Abbasi olarak açıkladı.

İran’ın İsrail’e misilleme saldırısı ise İsrail’in saldırısından saatler sonra başladı. İran, İsrail’deki “onlarca hedefe, askeri merkeze ve hava üslerine” balistik füzeler fırlattığını belirtti. İran’ın misilleme saldırılarına da “Gerçek Söz 3” adı verildi. İsrail ordusu, İsrail’e doğru 100 kadar füzenin fırlatıldığını, çoğunun Demir Kubbe tarafından engellendiğini açıkladı. 

İsrailli yetkililerin açıklamasına göre, İran İsrail’e altı dalga halinde saldırılar düzenledi, saldırılarda üç kişi hayatını kaybetti, 76 kişi yaralandı.

“TRUMP, HAMANEY’İ ÖLDÜRME PLANINI REDDETTİ”

Takvimler, 15 Haziran Pazar gününü gösterdiğinde, İsrail-İran savaşı karşılıklı saldırılar ile üç gündür devam ediyordu. 

İsrail ordusu gece saatlerde başkent Tahran’da 80’den fazla hedefe saldırı düzenlediklerini açıklarken, İran da İsrail’in Tel Aviv ve Hayfa kentlerini hedef aldığını duyurdu. 

Öte yandan, Reuters haber ajansının aktardığına göre, ABD Başkanı Donald Trump, İsrail’in İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’i öldürme planını reddetti. 

İsrail Başbakanı Netanyahu ise Fox News haber kanalına verdiği röportajda, saldırılar öncesinde Trump’ı bilgilendirdiğine işaret etti ve İran’a saldırıların bir sonucunun da “rejim değişikliği” olabileceğinin sinyalini verdi. Trump da Tahran yönetimine hitaben yaptığı açıklamada, ABD hedeflerine yönelik misillemelere karşı uyarıda bulundu. 

15 Haziran itibarıyla, İsrail’in saldırıları sebebiyle İran’da 224 kişi, İran’ın saldırıları sebebiyle İsrail’de 24 kişi hayatını kaybetmişti. 

İSRAİL, İRAN DEVLET TELEVİZYONU VURDU

İsrail ordusu, savaşın dördüncü gününde İran’a yönelik saldırılarını şiddetlendirdi. İsrail, başkent Tahran’daki devlet televizyonu binasına ve ülkenin iç kesimlerinde yer alan Kirmanşah kentinde bulunan Farabi Hastanesi’ne saldırı düzenledi. Devlet televizyonuna düzenlenen saldırı kanalın canlı yayınına da yansıdı. 

İran da Tel Aviv ve Hayfa’ya yönelik yeni bir saldırı dalgası başlattı. İsrail’in açıklamasına göre, İran’ın gece saatlerinde düzenlediği saldırılarda sekiz kişi yaşamını yitirdi. İsrail ordusu ayrıca İran’ın karadan karaya füze rampalarının üçte birini imha ettiğini ileri sürdü. 

İsrail Başbakanı Netanyahu da bu esnada Hamaney’e yönelik saldırı ve suikast imalarını sürdürdü. Netanyahu, Hamaney’in öldürülmesinin “çatışmayı tırmandırmayacağını, aksine bitireceğini” savunurken, ABD Başkanı Trump, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Tahran halkına “tahliye” çağrısı yaptı. 

TRUMP’TAN HAMANEY’E TEHDİT

ABD’nin İsrail’in yanında İran’a karşı savaşa girip girmeyeceğinin konuşulduğu günlerde, ABD Başkanı Donald Trump, 17 Haziran’da Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, “İran gökleri tamamen kontrolümüz altında” dedi. 

Trump, aynı gün yaptığı bir başka sosyal medya paylaşımında ise Hamaney'e işaret ederek, “Sözde ‘Dini Lider’in tam olarak nerede saklandığını biliyoruz. O kolay bir hedef ama orada güvende” dedi, Hamaney’i “en azından şimdilik öldürmeyeceklerini” söyledi. “Ama sivillere ya da Amerikan askerlerine füze atılmasını istemiyoruz” diye konuşan Trump, “Sabrımız tükeniyor” diye konuştu. 

İsrail Savunma Bakanı Israel Katz da bundan günler sonra yapacağı paylaşımda, Hamaney'in "artık varolamayacağını" savunacaktı.

İRAN, İSRAİL SİHA'SINI DÜŞÜRDÜ

İsrail ordusu, 18 Haziran Çarşamba günü gece saatlerinde 50’den fazla savaş uçağıyla İran’a saldırılar düzenlediklerini, hedef alınan yerler arasında İran Devrim Muhafızları Ordusu ile bağlantılı bir üniversitenin de olduğunu açıkladı. İran'da da aralarında silah tesislerinin de olduğu 40 hedefe saldırı düzenlendiği, Tahran ve Karaj’daki santrifüj üretim tesislerinin de hedef alındığı bildirildi. 

İsrail’den yapılan açıklamada ayrıca İran’ın cuma gününden bu yana 400 füze fırlattığı ifade edildi. İran’ın dini lideri Hamaney ise savaşın başından bu yana halka ilk mesajında, ABD’nin askeri eylemde bulunması halinde “buna telafi edilmez bir hasar ile” karşılık verileceğini söyledi. 

İsrail ordusu, İran semalarında “özgür bir şekilde faaliyet gösterdiklerini” belirtirken, İran basını İran güçlerinin İsrail’e ait bir silahlı insansız hava aracı (SİHA) ve bir savaş uçağını düşürdüğünü bildirdi. 

ABD’nin savaşa dahil olup olmayacağı belirsizliğini korurken, Trump, Beyaz Saray çimlerinde, “ABD’nin İran’a saldırmaya yakın olup olmadığı” yönündeki soruya “Yapabilirim de yapmayabilirim de” yanıtını verdi. 

İRAN FÜZELERİ HASTANEYE İSABET ETTİ 

İran, 19 Haziran Perşembe günü İsrail’e yeni bir saldırı dalgası başlattı. Saldırıda Berşeva’daki Soroka Hastanesi de isabet aldı. İran devlet basınına yansıyan haberlerde, saldırının hastaneyi değil, hastanenin hemen yanındaki askeri ve istihbarat tesislerini hedef aldığı ifade edildi. İsrail ordusundan yapılan açıklamada ise İsrail güçlerinin gece saatlerinde İran’da nükleer tesisleri hedef aldığı belirtildi. 

ABD basınına yansıyan haberlerde, ABD Başkanı Trump’ın İran’a saldırı planını onayladığı fakat İran’ın nükleer programından vazgeçmesi ihtimaline karşı son yeşil ışığı yakmadığı belirtildi. 

Bloomberg haber sitesi de ismini vermediği kaynaklara dayandırdığı haberinde, ABD’li yetkililerin gelecek günlerde İran’a olası saldırı için hazırlık yaptığını, saldırıların en erken hafta sonu gerçekleşebileceğini aktardı.

HUSİLERDEN ABD’YE TEHDİT

İsrail ordusu, 20 Haziran Cuma günü de İran’da çok sayıda noktaya saldırılar düzenledi. İsrail’in açıklamasına göre, İran’ın düzenlediği saldırılarda ise Berşeva’da beş kişi yaralandı. Beyaz Saray, ABD Başkanı Trump’ın savaşa katılıp katılmama yönündeki kararını iki hafta içinde vereceğini açıkladı.

İsrail, bundan bir gün sonra İsfahan’daki nükleer tesise saldırı düzenledi. Saldırıyı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) da doğruladı. 

Yemen’deki İran destekli Husiler, yayınladıkları video mesajda, ABD’nin savaşa dahil olması halinde Kızıldeniz’deki ABD’ye ait gemiler ile savaş gemilerine saldırı düzenleyeceğini bildirdi. 

ABD, SAVAŞA GİRDİ: “GECE YARISI ÇEKİCİ OPERASYONU”

ABD Başkanı Donald Trump, 22 Haziran tarihinde İran’ın Natanz, İsfahan ve Fordo bölgelerinde bulunan nükleer tesislere saldırı düzenlendiğini duyurdu. Buna göre, “B-2 Hayalet” uçaklarının kullanıldığı saldırıda, İran’ın “nükleer kalbi” olarak bilinen ve dağlık bir alanda yer altında bulunan Fordo tesisine sığınak delici “MOP” bombası ile saldırı düzenlenmiş, diğer iki tesis ise Tomahawk’larla hedef alınmıştı. Bu, aynı zamanda en gelişmiş sığınak delici bomba olan “MOP”un ilk defa savaş zamanında kullanılması olmuştu.

ABD Başkanı Trump, açıklamasında, Fordo’nun “artık var olmadığını” iddia etti. ABD İran’a düzenlenen saldırıya “Gece Yarısı Çekici Operasyonu” adının verildiğini duyurdu.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran’ın misilleme saldırısı düzenlemesinin “en kötü hataları olacağı” tehdidinde bulunurken, İstanbul’da açıklamalarda bulunan İranlı mevkidaşı Arakçi ABD’nin “çok büyük bir kırmızı çizgiyi aştığını” söyledi. 

İRAN’DAN ABD’YE MİSİLLEME

İran devlet televizyonu, 23 Haziran Pazartesi günü İran'ın Katar'daki ABD üssüne yönelik askeri harekatın başladığını duyurdu. Irak'taki bir üsse de füze saldırısı düzenlendiği bildirildi.  Operasyonun adı "Büyük Fetih Müjdesi" olarak duyuruldu. İran devlet televizyonu, El Udeyd üssüne üç füzenin isabet ettiğini açıkladı. 

İran, saldırıda ABD'nin nükleer tesislere attığı sayıda mühimmat kullandıklarını açıkladı. Amerikan üssünün sivil ve yerleşim yerlerinden uzakta bulunduğu belirtildi. "Bu saldırı dost ve kardeş komşumuz Katar'a yönelik hiçbir tehdit oluşturmuyor" denildi. 

İran Devrim Muhafızları, "Beyaz Saray ve müttefiklerine mesajımız nettir. Egemenliğimize ve topraklarımıza hiçbir saldırıyı yanıtsız bırakmayacağız" açıklaması yaptı.  Katar'dan "İran saldırısına misilleme hakkımızı saklı tutuyoruz" açıklaması geldi. 

Katar, üsse saldırıda ölen olmadığını açıkladı. Katar Dışişleri Bakanlığı, "Saldırı öncesinde El Udeyd üssü güvenlik önlemi olarak boşaltılmıştı" açıklamasında bulundu. 

ABD Başkanı Donald Trump da İran'ın Amerikan üslerine saldırılarına ilişkin, "İran, nükleer tesislerini yok etmemize çok zayıf bir yanıt verdi. İran bize önceden haber verdiği için teşekkür etmek istiyorum" dedi.

TRUMP, ATEŞKESİ DUYURDU

ABD Başkanı Donald Trump, 13 Haziran'da İsrail'in İran'a saldırısıyla başlayan savaşın 12'nci gününün ilk saatlerinde iki taraf arasında ateşkes için anlaşmaya varıldığını duyurdu. Trump, İsrail ile İran arasında "tam ve eksiksiz ateşkes" sağlandığını ve "böylelikle savaşın sona ereceğini" bildirdi.

Trump, Truth Social hesabından "Herkese Tebrikler!" başlığı ile yaptığı paylaşımında, "İsrail ve İran arasında, yaklaşık 6 saat içinde (her iki taraf da şu anda yürütmekte oldukları son görevleri tamamladıktan sonra) başlayacak tam ve kesin bir ATEŞKES üzerinde tam mutabakata varılmıştır" dedi.

Trump, mesajında ayrıca şu ifadeleri kullandı: "Resmi olarak, ateşkesi ilk olarak İran başlatacak, 12. saatin sonunda İsrail de ateşkese katılacak ve 24. saatin sonunda, “12 GÜNLÜK SAVAŞ”IN RESMİ SONU, tüm dünya tarafından selamlanacaktır."

Ateşkes bugün Türkiye saatiyle 07.00 sıralarında yürürlüğe girerken, İsrail İran’ın ateşkesi ihlal ettiğini ileri sürdü.