Anadolu Ajansı 18.11.2020 - 14:50
Hong Kong basınından South China Morning Post gazetesinin, ulaştığı Çin kaynaklarından salgının ilk ortaya çıktığı tarihin 17 Kasım olduğunu duyurmasının ardından bir yıl geçti. Bu sürede insanlık, sosyal mesafe, uzaktan eğitim, kitlesel sokağa çıkma yasakları, fabrika ve iş yerlerinin uzun süre toplu olarak kapatılması, dini hayattan eğlence sektörüne kadar sosyal hayatın birçok alanında toplu aktivitelerin yasaklanması gibi uygulamalara şahit oldu.
Dünya genelinde onlarca ülkede yaşayan milyarlarca kişinin bir şekilde hayatını etkileyen Covid-19’un sosyal etkileşimi, alışverişi, eğitimi, çalışma düzenlerini fiziksel mekanlardan dijital ortamlara taşımaya zorladığı yeni normal adlı farklı bir yaşam tarzı benimsenmesine neden oldu.
Salgının insan sağlığını tehdit etmesinin yanı sıra kış döneminde vaka sayılarının ikinci dalga tehlikesini göstermesi maske, mesafe, hijyen kavramlarını günlük hayatın ayrılmaz bir parçası haline getirdi. Dünyada 200'e yakın ülke ve bölgeye yayılarak küresel salgına dönüşen virüs, ortaya çıktığı günden bu yana dünyada 55 milyon 943 binden fazla kişiye bulaşırken 1 milyon 343 bini aşkın kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.
Dünya, Covid-19 salgınından ilk kez, Çin'in, 31 Aralık 2019'da Hubey eyaletine bağlı Wuhan kentinde kaynağı bilinmeyen gizemli bir solunum yolu rahatsızlığının ortaya çıktığını, Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) bildirmesiyle haberdar oldu.
Virüsün DSÖ'ye bildirilmesi Çin’de çoğunluğu yurt içi olmak üzere seyahatlerin zirve yaptığı Çunjie (Bahar Bayramı) dönemine denk geldi. Her yıl Bahar Bayramı’nda kara, deniz ve hava yollarıyla 3 milyar civarında seyahat yapılıyor. Virüsün 17 Kasım’da ortaya çıkışından sonra, DSÖ yeni tip corona virüsü "pandemi" (küresel salgın) ilan ettiği 11 Mart'a kadar geçen yaklaşık 3 aylık sürede salgın Türkiye dahil birçok ülkeye yayıldı.
Wuhan Belediye Başkanı Cou Şienvang, "Yerel hükümetin başı olarak (salgın) bilgisini aldım. Ama açıklamaya yetkili değildim." şeklindeki açıklamaları ocak ayında basına yansırken, bu açıklamadan önce 5 milyon Wuhanlının kentten tatil ve benzeri nedenlerle ayrıldığı saptandı. Salgını araştıran üç gazetecinin, önce ortadan kaybolduğu daha sonra ise Çin polisi tarafından denetim veya gözaltına alındıkları ortaya çıktı.
Çin hükümetinin, virüsü ilk çıktığı dönem mesajlaşma grubundan arkadaşlarına duyuran ve daha sonra salgından dolayı hayatını kaybeden Çinli doktor Li Vınliang hakkında dedikodu yaymak suçlamasıyla soruşturma açması da tepkilere neden oldu. Doktor Li, ölümün ardından halk tarafından "ulusal kahraman" ilan edilirken Wuhan polisi de doktorun ailesinden özür diledi.
ABD Başkanı Donald Trump ise Covid-19’u "Çin virüsü" olarak ilan ederek Çin ile ABD arasında yeni bir gerilim alanı oluşturdu. Çin hükümeti ise Trump yönetimine salgının siyasileştirilmemesi çağrılarında bulundu.
Başlarda Çin ve çevresini etkileyen ve bölgesel olarak görülen salgının, Asya sınırlarını aşıp halk sağlığını küresel çapta tehdit etmeye başlamasıyla dünya virüsle ilgili gelişmelere kilitlendi, salgının kontrol altına alınması ve önlenmesine yönelik tedbirler, bütün ülkelerin ana gündemi haline geldi, aşı çalışmaları ise birçok ülkeden yapılmaya başlandı. DSÖ’nün verilerine göre, 12 Kasım itibarıyla dünya genelinde 48 Covid-19 aşı adayı, klinik denemelerle insanlar üzerinde test edilirken, 164 aşı adayı da klinik öncesi geliştirme aşamasında bulunuyor.
Klinik deneme aşamasına geçen aşılardan 21'i birinci, 16'sı ikinci, 11'i ise üçüncü aşamada insanlar üzerinde test ediliyor. Binlerce deneğin katıldığı, 3'üncü aşama klinik denemeleri yürütülen potansiyel aşılar arasında ABD’den 4, İngiltere’den 1, Rusya’dan 1, Hindistan'dan 1 ve Çin’den 4 aday yer alıyor. Hükümetler ve uluslararası kuruluşlar, aşı çalışmalarına daha önce görülmemiş miktarlarda mali kaynak sağlarken, şirketler de henüz klinik deneme aşamasındaki aşılardan yüz milyonlarca doz üreterek büyük riskler alıyor.
Covid-19 salgınının ilk kez duyulmasından bu yana belli başlı gelişmeler şu şekilde oldu:
31 Aralık 2019'da Çin, Hubey eyaletine bağlı Wuhan kentinde kaynağı bilinmeyen gizemli bir solunum yolu hastalığı tespit edildiğini bildirdi.
1 Ocak'ta hastalığa ilk yakalananların ziyaret ettiği belirlenen Wuhan'daki deniz ürünleri gıda pazarı kapatıldı.
7 Ocak'ta DSÖ, hastalığın SARS olmadığını fakat "yeni tip bir corona virüsten" kaynaklandığını açıkladı.
11 Ocak'ta Çin'de hastalıktan ilk ölüm görüldü. Ölen kişi, Wuhan'daki pazardan alışveriş yaparken corona virüs kaptığı tahmin edilen 61 yaşında bir erkekti.
13 Ocak'ta Çin dışında ilk vaka görüldü. Tayland'da bir kadın hastada Covid-19 tespit edildi.
Virüs, seyahat eden kişiler aracılığıyla birçok ülkeye yayıldı. Hong Kong, Tayvan, Singapur, Güney Kore, Avustralya, Malezya, Vietnam ve Nepal'de Covid-19 tespit edilen kişiler tedavi altına alındı.
23 Ocak'ta salgının ortaya çıktığı Wuhan kentine tüm ulaşım durduruldu, karantina tedbirleri uygulanmaya başlandı.
24 Ocak'ta Avrupa'da ilk vakalar ortaya çıktı. Fransa'da Çin'den gelen iki kişide ve bir akrabalarında yeni tip corona virüs tespit edildi.
30 Ocak'ta DSÖ "küresel acil durum" ilan etti.
31 Ocak'ta İngiltere, İtalya ve İspanya'da ilk vakalar görüldü.
2 Şubat'ta Çin dışında ilk kez Filipinler'de bir kişi hayatını kaybetti.
11 Şubat'ta DSÖ, yeni tip corona virüse "Covid-19" adı verildiğini duyurdu.
Fransa'da yeni tip corona virüsten hayatını kaybeden kişi, Avrupa kıtasındaki ilk ölüm vakası oldu.
22 Şubat'ta Güney Kore'de bir günde 229 vaka görüldü. Ülkenin güneyindeki Daegu kentindeki bir Katolik Hristiyan kilisesinin cemaati içindeki yayılmanın salgında rolü olduğu belirlendi.
26 Şubat'ta Güney Amerika kıtasında ilk vaka Brezilya'da, İtalya'dan seyahatten dönen bir iş adamında görüldü.
Suudi Arabistan umre ziyaretlerini durdurdu. 27 Şubat'ta Suudi Arabistan, Covid-19 nedeniyle umre ziyaretlerini askıya aldı.
28 Şubat'ta DSÖ, Covid-19 için küresel risk seviyesini "yüksekten" "çok yüksek"e çıkardıklarını duyurdu.
8 Mart'ta İtalya'da salgının yayıldığı Lombardiya Bölgesi ve 14 kent karantinaya alındı.
10 Mart'ta Başbakan Giuseppe Conte ülkede serbest dolaşımı kısıtlayarak kapsamlı karantina tedbirleri ilan etti.
11 Mart'ın ilk saatlerinde Sağlık Bakanlığı, Türkiye'de ilk vakanın görüldüğünü duyurdu.
DSÖ, yeni tip corona virüsü "pandemi" (küresel salgın) ilan etti.
ABD Başkanı Donald Trump, İngiltere haricinde Avrupa’dan gelen tüm yolculara 30 gün süreyle sınırlarını kapattıklarını duyurdu.
12 Mart'ta Türkiye'de ilk ve orta dereceli okullar ile üniversitelerde eğitime ara verildi.
13 Mart'ta ABD'de Başkan Trump, salgın nedeniyle ülke genelinde "ulusal acil durum" ilan etti.
17 Mart'ta Avrupa Birliği (AB), üçüncü ülke vatandaşlarının üye ülkelere ve Schengen bölgesine Yapacakları seyahatlere 30 günlük geçici kısıtlama getirdi.
23 Mart'ta İngiltere'de de karantina tedbirleri uygulamaya kondu.
24 Mart'ta Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) 2020 Tokyo Olimpiyatlarının gelecek yıla ertelenmesine karar verdi. Aynı gün, İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Covid-19 testinin pozitif çıktığını duyurdu.
3 Nisan'da Türkiye'de 30 büyükşehir ve Zonguldak iline giriş çıkışlar yasaklandı.
1 Mayıs'ta ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), Amerikan Gilead ilaç şirketinin ürettiği "Remdesivir" adlı antiviral ilacın Covid-19 tedavisinde "acil durum kullanımına" onay verdi.
13 Mayıs'ta BM tarafından yayımlanan Dünya Ekonomik Durumu ve Beklentiler Raporu'nda küresel ekonominin Covid-19 salgınının etkisiyle bu yıl yüzde 3,2 daralacağını öngördü. Raporda, ekonomideki küçülmenin 1930'lardaki Büyük Buhran'dan bu yana en keskin daralma olacağına işaret edildi.
16 Mayıs'ta Hindistan'daki vaka sayısı Çin'i geride bıraktı.
Çin'de Covid-19 salgının ortaya çıktığı Wuhan kentinde vahşi hayvan ticareti vahşi hayvan eti tüketilmesi 5 yıl süreyle yasaklandı.
22 Mayıs'ta Brezilya, ABD'nin ardından en fazla vakanın görüldüğü ülke konumuna geldi.
29 Mayıs'ta ABD Başkanı Trump, ülkesinin DSÖ ile ilişkisini sonlandırdığını açıkladı.
7 Temmuz'da Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro'nun Covid-19 testi pozitif çıktı.
17 Temmuz'da Hindistan'da vaka sayısı 1 milyonu aştı.
11 Ağustos'ta Rusya Covid-19 aşısının iki aylık testlerinin ardından kullanımına onay veren ilk ülke oldu.
7 Eylül'de Hindistan 4,2 milyon vaka sayısıyla dünyada en çok vaka görülen ikinci ülke oldu.
29 Eylül'de Covid-19 'un neden olduğu can kaybı 1 milyonu aştı.
3 Kasım'da ABD'de 59. başkanlık seçimlerinde salgın nedeniyle 80 milyona yakın kişi postayla oy kullandı.
