Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

İstanbul Üniversitesi tarafından yürütülen kazılarda, İslâmî usullere göre gömülmüş öncü göçebe Türklerin 10. veya 11. yüzyıla ait sağlam durumdaki iskeletleri ortaya çıkarıldı.

Dosyanın tamamı NTV Tarih'in Ocak sayısında.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Amasya kent merkezinin 25 km. güneybatısında, Çekerek Irmağı’nın 2 km. kuzeyinde ve verimli Geldingen Ovası’nın batı yakasındaki Oluz Höyük’te beşinci yılını tamamlayan sistematik arkeolojik kazılar devam ediyor. Bölgede, sayısı şu ana dek 99’a ulaşan mezarın bulunduğu ve İslâmî geleneklerle gömülmüş bireylerin oluşturduğu bir mezarlık alanı saptandı. Helenistik ve Pers dönemleri kültür katlarını tahrip ederek yapılmış gömülerin bulunduğu mezarlık alanı, henüz sınırları ve kesin birey sayısı belirlenememiş olan üç seviyeden oluşmaktadır.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Üçüncü seviye, yani en alttaki mezarlarda ise hem çocuklar hem de yetişkin bireyler bulunmaktadır. Üst seviye mezarları ile bireylerin yatış yönü ve duruşu, İslâmî tarz gömü geleneği ile benzerlik göstermektedir.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Höyüğün en ilgi çeken mezarı, 6 yaşındaki bir bireye ait iskelet ile yanındaki buluntulardır. İslâmî tarzda defnedilmiş bir kız çocuğuna ait iskeletin kulak hizasında tunç küpeler, göğüs kısmının sağ tarafında ise tunç fibula (çengelli iğne) bulunmuştur. Sol kulak küpesi basit bir halka şeklindedir. Sağ kulak küpesi ise diğerine benzer bir halkaya takılmış muska biçiminde, alt kısmında sarkaçları olan, ortası delik ve içi boş bir gövdeden oluşmaktadır.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Döküm tekniğiyle yapılmış muska biçimli gövdenin yüzeyinde 8 formunda yuvarlak hatlı motiflerle bezemeler vardır. İlk araştırmalar sonucu Anadolu’da bir benzeri saptanamayan küpe, genel görünümüyle İslâm sanatı geleneklerinde üretilmiş bir takı izlenimi vermektedir.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Yaşanılan coğrafyadan miras alınan Anadolu’nun Müslüman olmayan kentli ve taşralı ögeleri ile ortak bir yaşam tarzının geliştirilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. Bu durumu kiremitli mezarlar örneklemektedir.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Küpeleri ve fibulası ile defnedilen kız çocuğu bu duruma çarpıcı bir örnektir. Söz konusu buluntular bireyin İslâmî gömü geleneği dahilinde uygulanmış eski geleneklerini yansıtmaktadır.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Oluz Höyük mezarlığındaki bireyler arasında, 8 yaşlarında bir kız çocuğuna ait kafatası en sağlam durumda olandı. Çocuğun hidrosefalik kafatası, hastalık sonucu öldüğünü gösteriyordu.

Kafatası üzerinde plastelin ve silikon benzeri özel maddeler kullanılarak gerçekleştirilen yeniden yüzlendirme çalışması sonucu, uzmanlarca kemik yapısına uygun görünüm ortaya çıkarıldı.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Elde edilen görünümü temel alarak başlatılan modelleme çalışmalarında, döneme uygun verilerin değerlendirilmesiyle, yüz ile saç ayrıntılarının ön plana çıktığı grafik manipülasyon yapıldı.

Grafik uygulama sonrası elde edilen görüntünün sol tarafı ve orijinal kafatasının sağ yanı photoshop uygulamasıyla birleştirildi. Böylelikle fiziksel ve antropolojik özellikler biraraya getirildi.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Oluz Höyük ıssızlaştıktan yaklaşık 1000 yıl sonra, 10. ya da 11. yüzyıllarda oluşmaya başlayan mezarlığın sahiplerinin höyükte yaşamadığı, söz konusu yüzyıllara ait herhangi bir mimari kalıntı ya da taşınabilir bulgu ele geçmemiş olmasından anlaşılmaktadır.

Anadolu'da öncü Türklerin ilk izleri

Bu arkeolojik gerçeklik, mezarlığın sahibi olan insanların kim olduğu, nerede yaşamış ve nereden gelmiş oldukları sorularını da gündeme getirmektedir.