Katarakt ameliyatları neden kör ediyor?

Geçtiğimiz Ekim ayında Afyonkarahisar'ın Sandıklı İlçesine bağlı iki köyde özel bir sağlık merkezine ait araçla köylüler sağlık taramasından geçirilmiş ve katarakt teşhisi konan 7 hasta ameliyat edilmişti. Ancak ameliyattan sonra ağrı, yanma ve batma şikâyetleri başlamış, göremediklerini belirten hastalar Afyonkarahisar, Denizli, Konya ve Isparta'daki hastanelerde tedavi altına alınmıştı.

Şimdi de İzmir Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları Araştırma ve Eğitim Hastanesi'nde, aynı gün katarakt ameliyatı yapılan 8 hasta enfeksiyon nedeniyle kör olma tehlikesi yaşıyor. Ameliyattan bir gün sonra ağrı ve görememe şikâyeti yaşayan ve üç hastaneye gönderilen hastaların tedavileri sürüyor.

Doktor hatası mı, sorunlu malzeme mi, sterilizasyon zincirindeki kırılma mı? Katarakt ameliyatları sonrası ortaya çıkan körlükler neden kaynaklanıyor? Can sıkıcı bu sonuçların sterilizasyon hatasından kaynaklandığını vurgulayan uzmanlar, katarakt ameliyatlarının basit operasyonlarmış gibi gösterilmesinin yaşananlarda etkili olduğu görüşünde birleşti.

Katarakt ameliyatlarında enfeksiyon riskinin her zaman olduğunu belirten Florence Nightingale Hastaneler Grubu Göz Bölümü Başkanı Prof. Dr. Halil Bahçecioğlu, son zamanlarda bu tür vakaların artmasını, ameliyat sayısındaki artışa bağladı ve şu değerlendirmeyi yaptı:

KATARAKT AMELİYATLARI BASİTE İNDİRGENDİ
“Katarakt ameliyatlarından sonra enfeksiyon gelişme riski ortalama olarak on binde bir ile beş arasında değişir. Ameliyat sayısının artmasıyla, enfeksiyonla ve görme kaybıyla sonuçlanan vakaların karşımıza çıkma oranı da artmış oluyor. Bu yaşananları ben normal sınırlar içerisinde değerlendiririm. Katarakt ameliyatları son derece ciddi cerrahilerdir. Yani ileri sürüldüğü gibi, ‘iki dakikalık bir ameliyat’ değildir. Yaşanan olaylar da bu durumun ciddiyetini ortaya koymuş bulunuyor.”

“Bu yaşananlar olağan değil ama sebebine bakmak gerekir” diyen Acıbadem Maslak Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Opr. Dr. Gülbin Saltık da katarakt ameliyatları hakkındaki bu algının, gelinen noktada önemli rol oynadığını söyledi:

"GELİN SİZİ 5 DAKİKADA KATARAKTTAN KURTARALIM" DENİYOR
“Burada Türkiye’deki birkaç problemden birinin sonucunu görüyoruz. Yanlışlar halkasının birincisi, katarakt ameliyatının bu kadar küçümsenmesiyle oldu. Katarakt ameliyatı yüksek teknolojiyle hasta açısından çok konforlu bir hale geldi ama çok önemli bir ameliyat olduğu göz ardı edildi. Bu ameliyat bir göz içi ameliyatıdır, son derece iyi hazırlanmış ameliyathanelerde, iyi hazırlanmış filtrelerle sterilizasyon yapılan ortamlarda, ileri teknoloji ve deneyimli ellerde yapılması gereken ameliyatlardır. Ama Türkiye’de özellikle de bazı reklamlarla yapılan, ‘çok kolay, gelin 5 dakikada sizi katarakttan kurtaralım, ameliyat olun, evinize gidin’ gibi gereksiz kolaylaştırma nedeniyle sanki çok basit ameliyatlarmış gibi algılanmaya başlandı. Bence yanlışlıklar halkası bununla başladı.”

HASTALAR ARKA ARKAYA AMELİYATA ALINIYOR
Bu algı sonucunda pek çok hastane ve merkezin çok sayıda katarakt ameliyatını aynı anda ve arka arkaya yapmaya başladığını belirten Opr. Saltık’a göre, bu durum da sterilizasyon problemlerini beraberinde getirdi:

Afyonkarahisar'da özel bir klinikte katarakt ameliyatı olan 7 kişi görme yeteneğini kaybetmişti.

“Gözün içerisine sokulan herhangi bir alette en ufak bir enfeksiyon kaynağı olduğu zaman bu körlükle eş değerdir. Çünkü endoftalmi dediğimiz göz içi enfeksiyonuna sebep olur. Endoftalmi, gözün içindeki bütün dokulara yayılan bir iltihaptır. Bu da genel olarak ağır bir görme hasarına neden olur. Son zamanlarda arka arkaya gerçekleşen körlükler farklı bir nedenden dolayı olmuyor. Aynı sterilizasyon hatasının hastadan hastaya bulaşmasından kaynaklanıyor ve göz içi enfeksiyonu sonucu körlük gelişiyor. Bu bir hatadır ama hiçbir doktor böyle bir hata yapmak istemez. Çünkü sterilizasyonu doktorun kendisi yapmaz, sterilizasyonu o kurumun veya ortamın hazırlayıcısı olanlar gerçekleştirir. Sonuçta ameliyat, hekimin sorumluluğunda ama sadece hekim hatası değil. Bu bir ameliyat komplikasyonu değil, tamamen sterilizasyon hatasına bağlı bir olaydır. Hekim çok başarılı bir katarakt ameliyatı yapmış olabilir ama sterilizasyon sorunu varsa enfeksiyon tüm hastalara bulaştırılır.”

SORUMLU, TOPLATMA KARARI OLAN SOLÜSYON MU?
İzmir Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yaşanan olayın ise bir ihmalden kaynaklandığı belirtildi. 8 hastaya kullanılan göz içi solüsyonun Sağlık Bakanlığı tarafından 1 Eylül 2010 tarihinde toplatılmasına karar verilen bir ürün olduğu, ancak toplatılmadığı ve hastalarda kullanıldığı bildirildi.

Refik saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı tarafından yapılan incelemeye göre, göz ameliyatlarda kullanılan solüsyonun toplatılmasına karar verilmiş olmasına rağmen gereken yapılmadı. Solüsyona ilişkin böyle bir karar alındığı ise aynı seriden ürünün İzmir’de 8 hastaya kullanılıp, enfeksiyon gelişmesinin ardından anlaşıldı.

8 hastanın enfeksiyondan kör kalma riskinin ortaya çıkmasının ardından hastanede göz ameliyathanesinde yapılan araştırma sonucunda aynı seri numaralı ürünler toplandı, ameliyathane kapatıldı. Toplatılma kararı alınan solüsyonların partikül içermesi nedeniyle enfeksiyona yol açtığı, suçlunun bu solüsyonlar olduğu öne sürülüyor.

ENFEKSİYON RİSKİ GÖZ ARDI EDİLMEMELİ
Opr. Dr. Gülbin Saltık da söz konusu solüsyonun enfeksiyona neden olabileceğini söyledi. Göz doktorları, katarakt ameliyatı olacak hastaları, hastane ve hekim seçerken daha dikkatli olmaları konusunda uyardı:

Prof. Bahçecioğlu, “Burada hekimlerimiz ellerinden geleni yapıyorlardır ama bu gibi durumlar, sterilizasyon halkasında bir bozukluk olduğunda her zaman karşılaşılan durumlardır. Hastaların da bunu bilmelerinde ve ameliyatlarda enfeksiyon riskini de göze almalarında fayda var. Hastalara vermek istediğim mesaj; bu ameliyatın son derece ciddi bir ameliyat olduğunu bilmeleri ve bunu küçümsememeleri gerektiğidir. Yani bu öyle ‘iki dakikalık’ bir işlem değil.”

SAĞLIK BAKANLIĞI DENETİMLERİ ARTIRMALI
Opr. Dr. Gülbin Saltık da hastalara, “Çok basit bir işlem, hemen gel senin ameliyatını yapıverelim” gibi söylemlere itibar etmemelerini önerdi.

Saltık,“Hastaların bu işi gerçekten ciddiyetle yapan, deneyimli ve düzgün yerlere gitmeleri lazım. Buna hastalardan çok Sağlık Bakanlığı’nın dikkat etmesi ve daha fazla denetim yapması gerekir” diye konuştu.

KATARAKT AMELİYATINDA NE YAPILIYOR?
Göz merceğinin özellikle yaşa bağlı olarak saydamlığını yetirmesi olayına katarakt deniyor. Yapılan ameliyatta gözün içine 2 milimetre civarında bir delikten giriliyor ve fako denilen cihazın yardımıyla kataraktlı mercek göz içinde parçalanıyor. Mercek parçaları, adeta bir elektrik süpürgesi gibi vakumla emiliyor. Daha sonra katlanabilir bir lens, aynı delikten eski kataraktlı lensin boşluğuna yerleştiriliyor.