Cumhuriyet Kitap'ın 1000 sayılık serüveni

Cumhuriyet Kitap eki bugün gazetelerin yayımladığı ve sayıları onu bulan kitap eklerine öncülük etti.

'Çerçeve' adıyla Cumhuriyet Kitap Kulübü üyeleri için aylık bülten olarak başlamış Cumhuriyet Kitap'ın yolculuğu... 1990 yılının Şubat ayından itibaren haftalık Cumhuriyet Kitap eki olarak devam etmiş yolculuğuna... Cumhuriyet Kitap bu hafta okurlarını 1000. sayısıyla selamladı.

Cumhuriyet Kitap Yayın Yönetmeni Turhan Günay ile kitaplar, kitap ekleri ve tabii Cumhuriyet Kitap'ı konuştuk.

Turhan Günay, "Türkiye'de kitap okunmuyor" görüşüne katılmıyor. "Türkiye’de her fert kitaba yıllık 40 TL para ayırabiliyor. Bu her insanın 4-5 kitap okuduğu anlamına geliyor. Türkiye’de kitap okunmuyor diye bir şey yok Türkiye’de kitap okunuyor. Batı ülkeriyle şöyle kıyaslıyoruz, o da yanlış bir şey: İngiltere’de şiir kitapları 1000 tane satıyor, bizde 200 tane. İngiltere bütün dünyaya pazarlıyor, biz sadece kendi sınırlarımız içinde kullandığımız dil karşılığında bunu yayınlıyoruz. O açıdan 'Türkiye’de kitap okunmuyor' demek çok anlamlı değil.

Şu anda Türkiye’de haftalık olarak Cumhuriyet ve Radikal gazeteleri, aylık olarak da sekiz gazete kitap eki çıkıyor. Kitap okunmuyorsa bu kadar ek neden çıkartılır? Bu kadar ilan niye verilir? 'Türkiye’de kitap okunmuyor' yanlışının düzeltilmesi gerekir. Bu yanılgıyı birisi ortaya atıyor ve bir sürü akıllıda taşı kuyudan çıkarmaya çalışıyor. Hiç araştırma yapmadan bu sonuçlar ortaya çıkıyor. Türkiye’de 8 bin yayınevi var, çoğu faal değil çok az kitap çıkartıyor ama 2 bin civarında faal yayınevi var. Yılda 30-35 bin kitap yayınlanıyor. Düşünürseniz bunlar büyük rakamlar, doğrusu az değil."

KİTAPLAR ELEŞTİRİ SÜZGECİNDEN GEÇİYOR

Yayın dünyasının büyümesinde kitap eklerinin etkisini de şöyle anlatıyor Günay: "Cumhuriyet Kitap ekini çıkarmaya başladığımız ilk yıllarda Derleme Müdürlüğü’nden aldığımız rakamlara göre -o tarihlerde çıkan kitaplar Derleme Müdürlüğü’ne giderdi- yılda bin 500-2 bin kitap yayınlanıyordu. Bu rakamlar giderek 5 bin-7 bin’lere kadar çıktı, son beş yıl içerisinde inanılmaz bir ivme kazandı. Önce 20 binleri gördük şimdi yılda 30-35 binleri görebiliyoruz. Bunlar büyük rakamlar. Kitap eklerinin bu ivmeye hız kazandırdığı kesin. Çünkü kitaplar artık eleştiri süzgecinden geçiyor. Yayıncı arkadaşlarımız da daha dikkatli davranıyor. Bir de eklerin okurların kitapla daha yakın ilişki kurabilmelerini, kitaba yaklaşmada onlara yol göstermeside unutulmaması gereken notlardan biri. Onun için kitap eklerinin kitap-okur ilişkisinde çok etkili bir yayın olduğunu düşünüyorum."

KİTAP EKLERİYLE EDEBİYAT OKURU YARATILDI
Günay, Cumhuriyet Kitap ve kitap ekleriyle ilgili oalrak da şunları söylüyor:

"Türkiye’de kitap okuru bir bakıma Cumhuriyet Gazetesi’nin de okurudur aynı zamanda. Bu çok kanıtlanması gerekmeyen, görünen birşey. Kitap eki çıkarılırken okurun seçmesine yardımcı olmak hesaplanır. 'Bu kadar çok kitap içerisinde okura iyi olabilecek kitapları sunarsanız onların içinden seçme şansı olabilir' diye düşünülerek çıkarılmış ekler. Dergilere bakarsanız genellikle edebiyat üzerine konuşuyoruz. Şiir, roman, öykü gibi kültür kitapları... Ekonomi kitapları gibi kitaplar o kadar gündemde değil. Kitap ekleri aracılığıyla doğal olarak edebiyat okuru yaratıldı. Cumhuriyet Kitap ekini de bunun başlatıcısı kabul etmek gerekiyor çünkü 1000. sayımıza geldik."

CUMHURİYET'İN YAPTIĞI FEDAKARLIK
"Gazeteler neden son yıllarda kitap eklerine ilgi göstermeye başladılar? Bu kadar kitap çıkınca bir ilan potansiyeli doğuyor. İlan alamazsanız, kitap eki çıkaramazsınız çünkü kağıt pahalı. Gazetelerin de bu ilanlardan pay alması sözkonusu... Aylık da olsa ilan alabilirlerse çıkartabiliyorlar. Bu açıdan bakıldığında Cumhuriyet’in, Radikal’in yaptığı fedakarlık, açık söylemek lazım. Aylık ekler bize göre daha avantajlılar. Aldıkları ilanla kullandıkları kağıdı kurtarıyor olabilirler.

Cumhuriyet Kitap eki ilk çıktığında 35 bin ek okur getirdi. Kitaba bir ilgi vardı çünkü 12 Eylül gibi bir dozer üzerimizden geçmiş, kitabı suç unsuru olarak önümüze sürmüştü. İnsanlar ellerindeki kitapları yaktı. İnsanların kitap okumaya açlıkları vardı. Cumhuriyet Kitap yeniden kitapla tanışmanın belki ilk adımlarından biri oldu. Onun öncesi Çerçeve dergisi, TÜYAP Kitap Fuarı’nın başlaması kitabın okurla yeniden barışmasını sağladı. Başlarda bu rakam düşmeye başladı, çünkü diğer gazetelerde kitaba ve edebiyata yer vermeye başladılar. Cumhuriyet’in böyle bir etkisi oldu ister istemez. Bugün Cumhuriyet Kitap ortalama olarak 5 bin 500-6 bin civarında ek okur getiriyor."

KİTABIN ATEŞLE DANSI
"Bütün sayılar benim için çok önemlidir. Bunlar çocuklarınız gibidirler, bazıları o gün çıkan kitapların sayısıyla ilgili olarak bazıları da çok anlayamadığımız nedenlerle tirajları yükseltebilir. Kimilerinin eksikleri, kimilerinin fazlaları vardır. 80’li yıllarda yayınevimizin aşağı yukarı 135 bin kitabı yakılarak imha edildi. Yıllar sonra yayınevi beraat etti ama kitaplar yakılmış oldu. Bu olayla ilgili bir kapak yaptık. 'Kitabın ateşle dansı' başlığıyla. O kapağa baktıkça hâlâ çok etkilenirim. Çok zor bir şey... Kitap eki çıkarıyorsunuz ve önünüzde 135 bin kitap imha ediliyor."

DAHA İYİ KİTAPTAN, EDEBİYATTAN YANAYIZ
"Cumhuriyet Kitap ekini, diğer kitap eklerinden farklı bir yere koymuyorum. Hepimizin bir işlevi bir yaklaşımı var ister istemez. Hepsi de çok yararlı ekler, bazıları aylık çıkıyor, tirajı düşük olabilir ama bunlar kitabın okura ulaşması açısından son derece etkin ve gerekli ekler. Bizim için şunu söyleyebilirim: Galiba biz biraz daha iyi kitaptan, iyi edebiyattan yanayız..."

Cumhuriyet Kitap, 1000. sayısı için yazarların görüşlerine başvurdu. İşte onlardan bazıları:

Enis Batur:
1000. sayı, sayısal uzantılar düşünülmezse dile kolay: Kaç sayfa, kaç kelime, kaç harf? Kaç kitaba ne kadar ışık? Bir de: Cumhuriyet Kitap’ta kaç Şehrazat?

İhsan Oktay Anar:
Bir hesaba göre kısa ömründe insanın en fazla 5000 kitap okuyabildiği söylenir. Bu da bizi ister istemez kısıtlar. 20 yıla yakın bir süredir kitap dünyasını tanıtan bir dergi seçici zihin için değerli bir kılavuzdur. Cumhuriyet Kitap’ı bu anlamda çok değerli, çok gerekli bir rehber olarak gördüm. Cumhuriyet Kitap’ı okumak, bir kitapçıda, kitap rafları arasında gezinmek kadar keyiflidir.

Sema Kaygusuz:
1000 sayı boyunca kitaba dünyadan pay ayırmak demek, kendi kendini tüketen insanlığı en az bin kez uyarmış olmak demektir. Kendimi bildim bileli bu sayfalarda kim bilir kaç yazarla tanıştım, kaç kitaba uzandım. Burada, hayata paralel düşen bu bağımsız evrende, kitaplarla kurulan zamanların nabzı hiç durmasın. Cumhuriyet Kitap için emeği geçen herkesi, başta Turhan Günay’ı gönülde kutluyorum.

Edebiyatın kendine kapalılığı kendi zamanını yaratma hikmeti, kendi kendini derinleştiren ve çoğaltan hayata paralel bir evrendir.

Haydar Ergülen:
Ben de Cumhuriyet Kitap ekinde yazmaya başladım ilk yazılarımı. “İtina ile” şiir kitaplarını orada okudum ve yazdım, orada söyleşilerim yayımlandı, kitaplarım hakkında yazılar çıktı, ‘şimdi uzaklarda’ olan iki yakınımdan, Mehmet H. Doğan’ın hem 70. yaşını orada kutladım hem de yine orada uğurladım canım ‘abi’mi. Çok sevdiğim Cenk Koyuncu’nun ilk kitabı ‘Otoben’ üstüne orada yazdım, onun benimle yaptığı söyleşi “Dilimizdeki Sahil” başlığıyla yine Cumhuriyet Kitap ekinde kapak oldu. Şiir üstüne bir vakitler hayli kapıştığımız Roni Margulies’in “Mağrur Olma Padişahım” kitabıyla ilgili yazdım, üstelik Roni’yle harp halindeyken. Tuna Kiremitçi şiir kitabı “Ayabakanlar” hakkında orada yazdığım yazıyı vapurda okuyup çok sevindiğini anlatmıştı sonradan... Böyle böyle çok anı, çok dost, çok kayıp birikmiş meğer.

Sevgili arkadaşım Turhan Günay ve ekibinin yönetimindeki Cumhuriyet Kitap, Türkiye’de gazetleerin kitap eki verme geleneğini başlatmasıyla öncü, doluluğundan, içeriğinden ödün vermemesiyle kaliteli, köşeleri ve yazarlarıyla her zaman ilgi çekici bir kitap gazetesi oldu benim için. Bu doluluk ve yoğunlukta nice yıllar, nice 1000 sayılar diliyorum bu sevgili ilk gözağrıma ve arkadaşlarımı kutluyorum.