Deha doğuştan mı, sonradan mı?

Yeni bulgular, 'doğuştan gelen yetenek' gibi kalıpların geçerliliğine soru işaretiyle yaklaşıyor ve yeteneğin gelişim sonucu ortaya çıkan bir özellik olduğunu öne sürüyor.

Araştırmalar sonucu varılan sonuçların esas olarak çeliştikleri genel kabul, karakterlerin kalıtım yoluyla değişime uğramadan aktarıldığı. Yeni bulgular, genlerin çevreleriyle etkileşim içinde olmaları nedeniyle, kişinin içinde bulunduğu koşullardan bağımsız olarak değerlendirilemeyeceğini ortaya koyuyor.

Kanada'daki Mc Gill Üniversitesi'nden Michael Meaney, kalıtımla aktarılan özelliklerin gen ve çevrenin karşılıklı etkileşimi sonucu belirlendiğini söylüyor. Cambridge Üniversitesi'nden Patrick Beaston da canlıların yaşamlarının başlangıcında farklı yolları izlemeyi başarabilecek donanıma sahip olduklarını ifade ediyor. Beaston bu farklı yollarınsa, canlının yaşamını sürdürdüğü ortam tarafından belirlendiğini düşünüyor.

Bu bulgular, kalıtımla devralınan genlerin hiçbir önem taşımadığı anlamına gelmiyor tabii ki. Ancak insanların yetenek ve özelliklerinin, genlerinden çok yetiştikleri ortam ve koşullara göre belirlendiğini ileri sürüyor.

Sonuçlar, insanların doğuştan gelen zeka seviyelerine sahip oldukları yaygın görüşüyle de karşı karşıya geliyor. Amerika'daki Tufts Üniversitesi'nden Robert Sternberg, zekanın sabit olmadığını, gelişimini süren bazı zihinsel yeteneklerden oluştuğunu düşünenlerden.

Yeni Zelanda'daki Otago Üniversitesi'nden James Flynn ise, insanın genel zeka seviyesinin geçtiğimiz yüzyıl boyunca ciddi oranda yükseldiğini kanıtlayan çalışmalarıyla tanınıyor. Flynn'in vardığı sonuç, zaman içinde yaşanan kültürel gelişimin daha zeki insanların ortaya çıkmasını sağladığı şeklinde.

Bunların yanında, zeka konusunda yaşanan ilerlemenin yetenek konusunda da geçerli olduğu söyleniyor. Sporcuların ve müzisyenlerin, önceki kuşaklara göre daha başarılı performanslar göstermeleri de bu ilerlemeyle açıklanmakta.