"Karla birlikte ardıç kuşları gelsin"

Doğa korumacı Burcu Meltem Arık "Doğa Güncem" adlı blogundan....

"Okuduğum okulun bir kampüsü olduğu için çok şanslıymışım meğer. Sabah 5.30′da kalkıp kuşların yemek yeme saatlerini yakalamaya çalışmayı özledim. Bir de kar yağınca ormana gidip ardıç kuşlarını dinlemeyi ve izlemeyi. Ardıç kuşları ökseli ağaçlara gelirdi. Ökse ardıcını sık görürdük de kızıl ardıcı görmeyi heyecanla beklerdik. Öter ardıcın sesini ise karatavuğunkinden nasıl ayırdedebileceğimizi anlamaya az çalışmadık.

Avrupa’yı etkileyen kar bize de gelmeden önce ardıçları tanıyalım derim. Ne dersiniz? Kar bastırırsa şehirde ya da ormanda tepemizden gruplar halinde uçacaklar. Bizse onları sığırcık sanıp es geçeceğiz. Yoksa, bu yazımdan sonra artık es geçmeyecek miyiz?

Ardıç ailesinin en ünlüsü Karatavuk (Turdus merula). Erkeği simsiyah. Sadece gagası ve göz çevresi turuncu. Dişisi ise kahverengi ve gagası turuncu değil. Parklarda, bahçelerde, ormanda görebilirsiniz. Görmeseniz de sesini mutlaka duyarsınız. Temelde iki türlü ötüyor. Birisi sinirli. Tehdit ya da uyarı olursa sinirli ötüyor. Diğerinde dünyanın en iyi şarkıcısı oluveriyor. Öter ardıcın sesi karatavuğa çok benzer. Zaten maharet de bu sesleri ayırmada. Karatavuk sesi için buraya tıklayın.

Boğmaklı ardıç (Turdus torquatus). Boğmaklının erişkini kolaydır da genci zordur. Karatavuk sandığımız zamanlar olmadı değil. Erişkinin boynunda beyaz bir leke olur. Diğerlerine göre daha utangaç ve genel olarak daha az görülür. Kayalık yerleri sever. Ben de sadece birkaç defa ve her seferinde bir kayanın üzerinde görmüştüm. Bu tür için sonbahar göçü daha iyi bir zaman. Boğmaklı ardıç sesi için buraya tıklayın.

Şimdi bir dörtlü var: ökse, kızıl, öter ve tarla ardıcı. Bunları ayırdetmek için belirli ipuçları var. Bir kere öğrendiniz mi, üstüne de bolca gözlem. Sırtınız yere gelmez.

İpucu 1. Göğüs ve kanat altındaki beneklerin sıklığı ve şekli.

En ince benekler kızıl ardıçta. Göğüste sık çizgiler halinde ama göğüsten kanat altlarına doğru gittikçe incelir. Benekler çizgi çizgidir. En kalın benekler ökse ardıcında. Benekler yuvarlak/dikdörtgen ve sıktır. Öter ardıcın benekleri ise üçgen şekilli. Üçgenin içi doludur ve sivri ucu yukarı doğrudur. Tarla ardıcının beneklerinin içi nispeten boş, yer yer ok ucu gibi. Ancak okun ucu aşağı doğru.

İpucu 2. Kanat altı rengi.

Kızıl ardıcın kanat altı kızıl, öter ardıcın sarımsı, ökse ve tarla ardıcının beyaz. Tarla ve ökseyi uçarken beneklerin yoğunluğu ve dağılımından ayırabilirsiniz.

Ökse ardıcı (Turdus viscivorus). Adı üstünde ökselerin etrafında olurlar. En azından ben çoğunlukla öyle gördüm. Bu yarı parazit bitkinin (neden yarı parazit olduğu bir sonraki yazımda) yayılmasını da sağlarlar. Kondukları söğütlerin altındayken kafama az ökse tohumu düşmedi. Üstelik de gevezeler. Türkiye’nin en doğusu dışında yaygın. En iyi görebileceğimiz zaman kış mevsimi. Tekrarlayalım: En kalın benekler ökse ardıcında. Benekler yuvarlak/dikdörtgen ve sık. Ökse ardıcı sesi için buraya tıklayın.

Kızıl ardıç (Turdus iliacus). Bu ardıcı gözünün üstündeki sarı sürmesi ve göl altındaki bıyığından da ayırabilirsiniz. Diğer ardıçlarla karma gruplar yapabilir. Daha nadirdir. Türkiye’nin batı ve orta kesimlerinde bulunur. Çok soğuk kışlarda şehir parklarına iner. Her kar zamanı görmek için can atardım. Bu kış görür müyüm ki?Neyse, biz ipucunu tekrarlayalım: En ince benekler kızıl ardıçta. Benekler göğüste sık çizgiler halinde ama göğüsten kanat altlarına doğru gittikçe incelir. Benekler çizgi çizgi. Kanat altı kızıl. Kızıl ardıç sesi için buraya tıklayın.

Öter ardıç (Turdus philomelos). Göğsünde ve kanat altında sarılık var. Ormanları tercih eder. Özellikle de nemli ve karışık olanları. Diğer ardıçlarla karma gruplar yapabilir. Kalabalık gruplar halinde görmek mümkün. Sadece sesini duyarsam öter ardıç mı karatavuk mu emin olamıyorum. Her ikisinin sesini arar ara dinlemek, hatırlamak iyi oluyor. Tekrarlayalım: Öter ardıcın benekleri üçgen şekilli. Üçgenin içi daha dolu ve sivri ucu yukarı doğru. Öter ardıç sesi için buraya tıklayın.

Tarla ardıcı (Turdus pilaris).  Tarla ardıcının göğsünde de sarılık var. Öter ardıçla karıştırmamak için üçgen şekilli beneklerin sivri ucunun yönüne ve üçgenlerin doluluğuna bakın. Ayrıca göğsündeki benekler belirgin bir siyahlık oluşturur. Çok büyük sürüler halinde görebilirsiniz. Görürseniz, onları izlemenin ne büyük bir keyif olduğunun farkına varırsınız. Şanslıyım ki kampüste doya doya izlediğim anlar oldu. Tekrarlayalım: Tarla ardıcının beneklerinin içi nispeten daha az dolu. Sivri ucu da aşağıya doğru. Tarla ardıcı sesi için buraya tıklayın.

Şimdi, yukarıdaki fotoğrafta ardıçların türünü bulabilir misiniz? İpuçlarını izleyerek bir deneyin.

Doğada hava koşulları, ışık, kuşların bulunduğu dönemdeki tüy durumları ipuçlarını hafifletebilir. Renkleri hiç görmeyebilir, beneklerin şekillerini anlamayabilirsiniz. Bazı bireylerde benekler çok bazılarında az olabilir. Anlayacağınız kuşlar sizi şaşırtabilir. Ancak bunu bir bilmece olarak görün ve bilin ki gözlem yaptıkça, bulmacayı çözer ve kuşları daha kolay tanırsınız.

Hepimize şimdiden iyi kış seyirleri..."