Türkiye, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın "Çılgın" projesini konuşuyor.
Proje yatırım boyutuyla, rant boyutuyla, ulaştırma, deniz trafiği, topografya boyutuyla tartışılıyor. Ama tartışılması gereken bir de uluslararası hukuk boyutu var. Şimdi bu projenin boğazlardan geçişi düzenleyen Montro Boğazlar Sözleşmesi ile çelişip çelişmediği tartışılıyor.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Eski Yargıcı Rıza Türmen, NTV'de Canlı Ana Haber'de projeyi uluslararası hukuk açısından değerlendirdi.
Projenin uluslararası hukuk açısından ciddi sorunlar doğuracağını söyleyen Türmen, Türkiye'nin Montrö ile geniş yetkileri olduğunu, bu yetkilerin kaybedilme riski olduğunu belirtti.
Türmen, şunları söyledi:
"Sorun şu; açılacak olan kanaldan gemilerin geçişi hangi hukuki statüye tabii olacak? Bunun için iki alternatif düşünülebilir.
Birincisi; açılacak kanal Montrö Sözleşmesi’ne girmez. Montrö Sözleşmesinde boğazlar, İstanbul Boğazı, Marmara Denizi, Çanakkale Boğazı olarak tanımlanmıştır. Açılacak kanal Montrö’nün dışında kalmaktadır ama sözleşmeye değişiklik getirilebilir. Her beş yılın sonunda yapılacak bir değişiklikle bu kanal da Montrö’ye dahil edilebilir. Bu da çok riskli ve tehlikeli bir durumdur. Montrö’yü uluslararası konferansta tartışmaya açınca nerede durulacağı, başı sonu hiç belli olmaz. Bambaşka öneriler gelebilir ve Montrö üzerindeki kontrol kalkabilir.
Başka bir alternatif, bir şey yapmamak ve olduğu gibi bırakmak. O takdirde burada geçiş uluslararası hukukun öngördüğü kurallara tabi olacaktır. Bu kuralların ne olacağı Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ndeki Uluslararası Boğazlar Geçiş Rejimi’nde belirlenmiştir. Türkiye bu sözleşmeye taraf değildir fakat teamülleri hukuk kuralları niteliğinde olduğundan Türkiye’de bunlarla bağlıdır.
Burada kıyı devletinin hiç bir kontrolü yoktur. Montrö üzerinde Türkiye’nin geniş yetkileri vardır. Savaş zamanında ya da savaş tehdidi zamanında boğazları kapatabilir, denizaltılar gündüz geçmek zorundadır, geçmeden önce mutlaka bildirim yapmak zorundadır gibi önemli yetkiler vardır. Bu yetkilerin hiçbiri geçiş rejiminde olmayacak.
İkinci sakıncası Montrö çok nazik üçlü dengeye dayanır. Bir taraftan Türkiye’nin güvenliği, öbür taraftan Karadeniz’e kıyısı olan özellikle Rusya’nın güvenliği bir diğeri de Karadeniz’de kıyısı olmayan devletler bakımından transit geçiş rejimini sağlar. Kanal genel geçiş dengesine tabi olursa bu denge tamamen bozulur. Bu dengenin bozulması özellikle Rusya’nın itirazlarına yolaçabilir. Tabii bir de Montrö fiilen ortadan kalkmış olacaktır. Türkiye bütün bu yetkilerini kaybedecektir. Her iki alternatifte Türkiye için olumsuz sonuçlar doğuracaktır. Ben kanalın yapılmamasını tavsiye ederim."
- Etiketler :
- Haberler
