KAOS: Kendinle karışık mısın?
Chaos, mutlak evrensel düzen anlamına gelen cosmos sözcüğünün tam tersi; Eski Yunanca’da mutlak anarşi, kargaşa ve düzensizlik anlamına geliyor. MÖ 8. yüzyılda yaşayan Hesiodos, Theogonia adlı eserinde “Her şeyden önce kaos vardı” diyor. Eski Yunanlılar kaosun kuralsızlık olmasının yanında, düzeni doğuran bir özelliğe de sahip olduğunu düşünüyorlardı. Fakat 20. yüzyıla dek bu anlamda kayda değer fikir üretilmedi. Kaos sözcüğünün yaygın olarak çağrıştırdığı anlam şöyle: Evren matematiksel denklemlerle modellenip öngörülemeyecek denli karmaşık, rastgele kuvvetlerin etkisi altındadır. Günümüzde bilimciler kaos deyince bu ifadeden farklı olarak görünüşte düzensiz ve öngörülemez olarak sınıflandırılabilen çoğu sistemin ve davranışın üst düzeyde matematiksel bir düzene sahip olduğunu anlatmak istiyor.
Bizim büyük beyazlar Avustralyalı'ymış
Temmuz 2008’de bazı ulusal gazetelerde yayımlanan bir haber uzun soluklu bir araştırmanın başlangıcı oldu. Altınoluk açıklarında iki büyük beyaz köpekbalığı yavrusu yakalanmıştı. Denizlerdeki besin piramidinin en üst noktasında bulunan bu yırtıcı tüm Akdeniz’de bulunuyor, özellikle batı baseninde sık gözlemleniyor ve ülkemiz sularında, özellikle Kuzey Ege’deki varlığı yıllardır biliniyor. Akdeniz’deki büyük beyaz köpekbalığı popülasyonunu oluşturan ilk yerleşimcilerin 450 bin yıl önce gerçekleşen küresel iklim değişikliği sırasında Avustralya sularından geldiği düşünülüyor.
Evim nasıl olsun?
Yaşamak için sağlıklı, dayanıklı, hesaplı, korunaklı ve kullanışlı barınaklara ihtiyaç duyarız. Hepsi bu kadar mı? Hayır. Barınağın güzelliği de önemli. Bunların hepsi birden nasıl olacak? İnsanlar yıllardır yanıtın peşinde, ama bu yolda uğraşan başkaları da var. Yukarı bakınca ağaçların dallarında, azıcık eşeleyince toprağın altında ihtiraslı sanatçılar, çılgın mimarlar, cin fikirli mühendisler yaşıyor. Bunlar diplomasız, ürettikleri barınaklar imarsız ve ruhsatsız ama son derece sağlam, dayanıklı ve güzel.
Ne görüyorsun?
İnsanoğlunun kandırılmaya zaafı olduğu kesin. Sihirbazların şaşırtıcı numaralarından optik yanılsamalara kadar imkânsıza tanık olma arzusu bizi heyecanlandırır. Her illüzyon zekice hazırlanmış bir oyun, bir kandırmaca. Bize düşen, içten içe durumun farkında olsak bile, gerçeği görmezden gelmek ve imkânsıza tanık olmanın keyfini sürmek.
NASA'nın arsenik bakterileri
Prof. Dr. Ali Demirsoy NASA’nın “dünya dışı yaşam” bulgusuna ihtiyatla yaklaşıyor, eline tuğlayı alıp bakteriden balinaya hepimizin enerji hikâyesini anlatıyor. Arsenikten geçinen bakterileri anlamak için gerekenler şöyle: Şaraplık üzüm, mavi ispirto, kornişon turşu, beyaz şeker, araba aküsü, 100 watt akkor lamba, ampermetre, merdiven ve tespih...
Aklıma çok acayip bir fikir geldi
Mucidine köşeyi döndüren ya da tozlu rafta sırasını bekleyen icatlar… Nasıl tutar veya çabucak unutulur? İyi bir fikir başarıyı garantilemez. Peki, başka ne gerekir?
İnatçı miras
Derstesiniz. Kürsüdeki profesör hiç ilginizi çekmeyen bir konuyu 45 dakikadır monoton bir ses tonuyla anlatıyor. Sıkıldınız. Oyalanmak için etrafınıza bakıyorsunuz, ama nafile. Saatinize bakıyorsunuz, dersin bitmesine daha çok var. İşte tam bu sırada, siz bunları düşünürken ağzınız yavaşça açılır, diliniz geriye çekilir, yutak genişler, diyafram alçalır ve uzun bir nefes alma süreci başlar. Aynı anda yüz kaslarınız kasılır, gözleriniz kısılır. Sonra çok kısa bir süre soluk durur. Soluğunuzu yavaşça verirken tüm kaslar gevşer ve işlem tamamlanır. Ya da şöyle özetleyelim: Esnediniz.
Bomba aklı karışınca...
Kalın beton blokları delip müthiş bir güçle patlayan, köprüleri, hangarları, hava savunma sistemlerini, radar tesislerini yerle bir eden, uçak pistlerini kevgire çeviren akıllı bombalar nasıl çalışıyor?
Jetlag reçeteni yazdım
Jetlag geçici bir bozukluk. Nedeni, zaman dilimlerinin hızlı geçilmesi sonucu biyolojik saatin yerel saatle uyumunu kaybetmesi. Jetlag olmamak için ne yapmalı?
Az ye çok yaşa
Filozof Benjamin Franklin ne demiş: “Az ye çok yaşa.” Bilimciler yıllardır besinlerin yaşam süresiyle ilişkisini araştırıyor. Tek hücrelilerden omurgalılara birçok canlı üzerinde uygulanan kalori kısıtlaması deneylerine bakılırsa Franklin’in kuramı isabetli görünüyor.
Bil bakalım hangisi güzel?
Bana kalırsa Venezuela alır ama jürinin ne düşüneceği hiç belli olmaz. Esas mesele bunu tahmin edebilmek.
Bakteri: Silahlı ve tehlikeli
Bakteriler vücudumuzun bağışıklık sistemini çökertmek için en küçük fırsatı bile değerlendiren istilacılar. Yakın zamana dek, onlara karşı en etkili silahımız antibiyotiklerdi. Çoğu enfeksiyon ve hastalık, bu mucizevi ilaçlar sayesinde tedavi edildi. 70 yıl sonra, şimdi, başka bir mucizeye ihtiyacımız var; çünkü antibiyotikler artık işe yaramıyor.
Hanginiz Assange?
250.000’den fazla gizli belge içeren, 256 basamaklı şifreyle korunan 1,4 GB insurance.aes256 dosyası 100.000 kişide. Bir kopyası da bende.