Sudan nasıl bir ülke? Sevakin adası nerede?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Sudan ziyareti sırasında mevkidaşı Ömer El-Beşir'den Sevakin Adası'nın tahsis edilmesini istemişti. Peki Sudan nasıl bir ülke? Sevakin Adası nerede? İşte rehber niteliğinde bir ülke hikayesi...

• 1

  Sudan rehberi

  Sudan, Doğu Afrika ülkesi. Kuzeyden Mısır, kuzeydoğudan Kızıldeniz, doğudan Etiyopya ve Eritre, güneyden Kenya, Uganda ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Zaire), batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzeybatıdan da Libya ile çevrili.

• 2

  SEVAKİN ADASI NEREDE?

  Sevakin, Sudan'ın kuzeydoğusunda Kızıldeniz kıyısında liman şehri. Geçmişte Nubye bölgesinin en önemli limanı iken, 30 kilometre kuzeyde Port Sudan'ın kurulmasıyla önemi ikincil dereceye düşmüştür.
  
  1517'de Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethi ile Türk topraklarına katılan Sevakin Adası, 1882'de Mısır'ın İngilizlerce işgaliyle fiilen Türk denetiminden çıktı ve 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması'nın 17. maddesi uyarınca kesin olarak İngiliz idaresinde Mısır'a bırakıldı.
  
  Sudan'ın İngiliz-Mısır idaresinden 1956 yılında bağımsızlığını kazanması ile, Suakin de Sudan topraklarının bir parçası oldu.

• 3

  Sudan nasıl bir ülke?

  Dikdörtgen bir şekle sahip ve yaklaşık 2 milyon 504 bin kilometrekarelik yüzölçümüyle Afrika kıtasının yüzölçümü bakımından en büyük ülkesi. Büyük Sahra Çölü'nün doğu ucunu meydana getiriyor.

• 4

  Sudan nasıl bir ülke?

  Başkenti Hartum. Nil Nehri kıyısında yer alan ve Sudan'ın en büyük şehri olan Hartum'un nüfusu 2 milyon civarında.

• 5

  Sudan nasıl bir ülke?

  Sudan, yüksekliği 3 bin metreye kadar uşana dağlar ve tepelerle çevrili. Güneybatıda Nil Havzası ile Kongo Havzasını yine bu dağlar ayırmış durumda. Ülke boyunca akan Nil, Sudan'ın en önemli fiziki özelliği. Önceleri "Beyaz Nil" ve "Mavi Nil" adında iki büyük kol halinde, Hartum'a kadar gelirler ve burada birleşerek esas Nil'i meydana getirirlerdi. Beyaz Nil'in diğer adı Bahr-el-Cebel... Akdeniz'den yaklaşık 490 km güneyinde yer alan Nimule'den Sudan'a girer. Viktoria Gölünden doğan bu kol, No Gölünde daimi bir kanala dönerken batıdan gelen Bahr-el-Gazel Nehrinin sularını da alır. Mavi Nil ise, Tana Gölü'nden doğuyor. Daha kuzeyde Ana Nil, Atbara Nehri'yle birleşir.

• 6

  Sudan nasıl bir ülke?

  Sudan'ın kuzeydoğusunda dik Kızıldeniz Tepeleri görülüyor. Batıda, Darfur'da bulunan 3070 metre yüksekliğindeki volkanik Marra Dağı; orta kısımda granit tepelerden meydana gelmiş Nuba Dağları ve Uganda sınırında Dongotona ve Tmatong dağları var. Ülkenin en yüksek yeri ise 3187 metre ile Kinyeti Dağı.

• 7

  Sudan nasıl bir ülke?

  Sudan'ın kuzeyinde açık ve geniş çöl başlıyor. Nil Nehri'nin doğusundaki "Nubian Çölü" ve batısındaki ise "Libya Çölü"... Ülkenin çeyrek nüfusu bu çölde bulunuyor.

• 8

  Sudan nasıl bir ülke?

  Tropikal iklim görülüyor. Kuzeyi, kışın soğuk ve yazın sıcak. Düşük bir nem oranına sahip ve ortalama sıcaklığı 47 dereceyi buluyor. Güneyi ise nemli ve bol yağışlı. Bitki örtüsü yağışlara göre değişiyor. Kuzeyde akasya fundalıkları ve kıt çöl otu, güneyde de savanalar ve gövdeleri boş tipik ağaçlar yetişiyor. Beyaz Nil yakınlarında çok sulu çimenlik araziler ve çayırlar, Bahr-el-Gazal bölgesi civarında ise tropikal bol yağış alan ormanlar mevcut.

• 9

  Sudan nasıl bir ülke?

  29 milyon 971 bin nüfuslu Sudan, 2 milyon 504 bin metrekarelik arazisi ve kişi yoğunluğuna bakılırsa dünyanın en seyrek nüfus yoğunluğu olan ülkelerinden biri. Nüfusun yüzde 25'i Beyaz Nil ile Mavi Nil arasında yoğunlaşmış durumda. Yıllık nüfus artışı ise yüzde 3,7. Kuzeyde Araplar ve Nubianlılar, güneyde ise Nilotikler, Sudanlılar ve Zenciler yaşıyor. Sudan hem Afrika ve hem de Ortadoğu adetlerinin, dillerinin ve kültürlerinin karıştığı bir ülke.

• 10

  Sudan nasıl bir ülke?

  Kuzey bölgede yaşayan insanların tamamına yakın bir bölümü Müslüman. Ülkenin resmi dili Arapça, ancak bunun yanı sıra Nübyece, Beja, Fur, Nuban, Ingessana gibi diller de konuşuluyor. Ülkede temel eğitim Kur'an-ı kerim öğreten okullarla yapılıyor. Hartum'da bir üniversiteyle Kahire Üniversitesi'nin bir fakültesi var.

• 11

  Sudan nasıl bir ülke?

  Hartum, Sudan'ın en büyük havaalanına sahip. Bu havaalanı, Sudan'ın en büyük havayolu şirketi olan Sudan Havayollarının ana terminali. Bunun dışında Sudan'da "Juba" ve "Port Sudan" havaalanları da var. Ayrıca Hartum'u Mısır'a Port Sudan'a ve El-ubeyyid'e bağlayan bir de demiryolu mevcut.

• 12

  Sudan nasıl bir ülke?

  Tarihi kaynaklara göre; "Sudan" denirken kastedilen alan bugünkü Sudan’ın topraklarından çok geniş bir alan. Araplar Afrika'ya girdikten sonra zencilerin yaşadığı ve Kızıldeniz kıyılarından başlayarak Batı Afrika'ya kadar uzanan geniş bir alana "Biladu's-Sudan (Siyahlar Ülkesi)" adını vermişlerdi. Daha sonra "Bilad" kelimesi atılarak bu bölgeye sadece Sudan denildi. Bugünkü Sudan ise "Doğu Sudan" denilen bölge.

• 13

  Sudan nasıl bir ülke?

  Mısır’ın 639'da Amr ibnu'l-As tarafından fethedilmesinden sonra bu ülkeye yerleşen Müslümanlar kısa süre sonra ticaret için Sudan pazarlarına gitmeye başladı. Sudanlılar da İslam’ı ilk olarak bu tüccarlar sayesinde tanıdı. Mısır’a yerleşen Müslümanlar 7. yüzyılın ortalarından itibaren Sudan’ı ele geçirmek için birtakım askeri hareketler gerçekleştirdi. 1172'de Selahaddin Eyyubi'nin kardeşi Turan Şah, 1260'ta da Baybars bugünkü Sudan topraklarına birer sefer düzenledi. Bu seferlerden sonra buralarda İslam daha da güçlenmeye başladı. 1517'de Osmanlı Devleti'nin Mısır’ı fethetmesi Sudan'da etkisini gösterdi. Ancak aynı dönemde Sudan'da varlığını sürdüren Func Devleti da güneye doğru kayarak varlığını sürdürdü. Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa 1821'de Func Devleti'nin üzerine ordu göndererek Sudan topraklarını ele geçirdi. Ancak Mehmed Ali Paşa, Sudan'da halkı hiç memnun etmeyen bir siyaset güttü. Mehmed Ali Paşa, Sudan’ı fetheden İsmail Paşayı görevden alarak yerine kendi oğlunu geçirdi. O da birtakım siyasi hesaplarla Fransız ve İngilizlerle işbirliği yaptı ve bazı eyaletlerin valiliklerine onların adamlarını getirdi. Bu durum Müslüman halkırahatsız etti. Muhammed Ahmed el-Mehdi 1881'de bir hareket başlattı. Mehdi, etrafında topladığı kuvvete "ensar", hareketine de "ensar hareketi" adını veriyordu. Ensar hareketi gösterdiği başarılarla hakimiyetine aldığı topraklar üzerinde ayrı bir yönetim kurdu. Mehdi, 22 Ocak 1885'te öldü ve yerine geçen oğlu Abdullah bin Muhammed, Omdurman'da Herbert Kitchner adlı İngiliz generalin komutasındaki Mısır kuvvetlerine yenildi. Daha sonra İngiliz güçler, Mısır’daki yönetimin yanlış uygulamalarını düzeltmeyi amaçladıklarını ileri sürerek 1899'da Sudan'a girdi. İngilizler ilk iş olarak Muhammed Ahmet Mehdi'nin başlattığı hareketi tümüyle dağıttılar. 1920'lerin başlarındaki isyan hareketleri başta İngiliz yönetimini sarsar gibi olduysa da ilerleyen bir kaç yılda bastırıldılar ve Sudan 1 Ocak 1956'da bağımsızlığını elde edinceye kadar İngiliz işgalinde kaldı.

• 14

  Sudan nasıl bir ülke?

  Sudan, demokratik bir cumhuriyet olmasına rağmen bağımsızlığından bu yana genelde askeri idareler tarafından yönetildi. Devlet Başkanı aynı zamanda hükümet başkanı. İdari olarak 15 ile ayrılmış durumda. Güneyde yer alan üç ilin ortaklaşa mahalli bir hükümeti var.

• 15

  Sudan nasıl bir ülke?

  Sudan BM'e ve Afrika Birliği Teşkilatı (OAU)na üyedir. Yerel ve arap kabilelerin hayvancılıkla geçindiği Darfur'da su kaynaklaarı ve otlakların paylaşımı konusundaki uyuşmazlıklar, 2003 yılında isyan gündeme getirdi. Bölgedeki kabileler ile Hükümet tarafından kurulan ve desteklenen Milis Kuvvetleri (janjavid) arasında çatışmalar başladı. Bu çatışmalarda Darfur nüfusunun üçte birini yerinden edildi, yüz binlerce insan öldürüldü. Hükümet'in, Darfur bölgesinde, geniş çaplı bir “etnik temizlik” başlattığı iddiaları üzerine, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 18 Eylül 2004 tarihinde, 1564 no'lu kararıyla Genel Sekreterden Sudan'da bir araştırma Komisyonu kurulmasını istedi. Komisyon, 25 Ocak 2005'te, BM Genel Sekreteri'ne sunduğu raporda; sivil halkın korunması ve suçluların cezalandırılması için harekete geçilmesini tavsiye etti ve Konsey durumu UCM'ne taşımaya karar verdi. 6 Haziran 2005'te UCM savcısı Luis Moreno Ocampo, Darfur'da işlenen suçlar hakkında soruşturma açtı.

• 16

  Sudan nasıl bir ülke?

  2007'de Sudan hükümeti destekli Janjavid adı verilen paramiliter gruplarla, ayrılıkçı Sudan Özgürlük Hareketi (Haraka Tahrir Sudan) denen asiler arasındaki çatışmalara sahne oldu. Militer gruplara destek olduğunu ve etnik temizliği kabul etmeyen hükümet, Nisan 2007'de Birleşmiş Milletler'in (BM) Darfur'da barışı sağlamaya yönelik operasyonlarını, "silahlı havadan konuşlandırma dahil" kabul ettiklerini açıkladı. 4 Mart 2009 tarihinde Uluslararası Ceza Mahkemesi Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir hakkında; Darfur Bölgesinde soykırım, savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten dolayı tutuklama emri çıkartıldı.