Avrupa'nın anayasal konulardaki devletlerarası referans organı olan Venedik Komisyonu, Türkiye'de siyasi partilerin yasaklanmasına ilişkin anayasal ve yasal mevzuatın Avrupa standartlarıyla uyumluluğu konusunda bir görüş belgesi hazırladı.
Belgenin, Venedik Komisyonu'nun bugün düzenleyeceği bir oturumda kabul edilmesi bekleniyor.
Taslak belgede, Anayasa'nın siyasi partilerle ilgili hükümleri içeren 68 ve 69. maddelerinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadı ve Venedik Komisyonu kriterleriyle uyumlu olmadığı ve değiştirilmesi gerektiği görüşü belirtiliyor.
Belge, ilk defa referans bir Avrupa organının Türk Anayasası'nda siyasi partilerle ilgili bazı hükümlerin Avrupa standartlarıyla uyumlu olmadığını bu denli somut biçimde dile getirmesi bakımından önem taşıyor.
Belgede, bugün Türkiye'de siyasi partilerin yasaklanmasıyla ilgili olarak yürürlükte olan mevzuatın temel sorununun bu konuda dava açma ve parti yasaklama eşiğinin "aşırı derecede düşük" olmasından kaynaklandığı, bunun da, istisnai bir önlem olması gereken parti kapatmayı sıradan bir önlem haline getirdiği kaydediliyor.
Venedik Komisyonu, demokratik Avrupa çerçevesinde, meşru kamusal alana getirilen bu sert kısıtlamaların Türk anayasal sistemine has olduğunu ve anayasal demokrasi alanındaki Avrupa gelenekleriyle bağdaşmadığını da belirtiyor.
Anayasa'nın, siyasi partilerin kapatılmasıyla ilgili maddelerinde 2001 yılında yapılan değişikliği "önemli" ama "yetersiz" olarak niteleyen Venedik Komisyonu, maddeleri Avrupa standartlarıyla uyumlu hale getirmek için ek reform yapılması gerektiğini kaydediyor.
Türk hükümetinden talep gelmedikçe reformların modalitesi konusunda somut önerilerde bulunmayacağını belirten Venedik Komisyonu, "temel sorun, siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin kuralları sıradan olmaktan çıkarıp istisnai hale getirmektir" ifadelerini kullanıyor.
Komisyon bu amaca ulaşmak için hem esasa hem de prosedüre ilişkin kuralların değiştirilmesini gerekeceğini belirtiyor. Esasa ilişkin olarak, Anayasa'nın 68. maddesinin 4. paragrafında belirtilen siyasi parti yasaklama ve kapatma kriterlerinin derinlemesine gözden geçirilmesi, değiştirilmesi ve kısıtlanmasını, aynı uygulamanın Siyasi Partiler Kanunu için de yapılması gerektiğini söylüyor.
VENEDİK KOMİSYONU KRİTERLERİNE UYUN
Venedik Komisyonu, prosedür konusunda ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın siyasi partilere karşı kapatma davası açma işleminin demokratik kontrol altına alınacağı bir sistem öneriyor.
Venedik Komisyonu, tüm bu reformların kısmi veya Anayasa'nın tamamını kapsayacak bir reform kapsamında yapılabileceğini söylemekle birlikte, kendisinin de bağlı oduğu Avrupa Konseyi organlarının aldığı kararlara ve mevcut Anayasa'nın 24, 68 ve 69. maddelerine bakıldığında tümden bir Anayasa değişikliği yönünde tercih yapılmasını tavsiye ediyor.
Venedik Komisyonu'nun belgesi, Türkiye'nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nin (AKPM) 15 Eylül 2008 tarihli başvurusu üzerine, İspanya, Hollanda, Avusturya, Almanya, Norveç, Finlandiya ve İsveç'ten uzman hukukçular tarafından hazırlandı.
AKPM, AKP'ye karşı açılan kapatma davası konusunda 26 Haziran 2008 tarihinde Strasbourg'da oyladığı bir kararda, siyasi partilere getirilen yasaklar konusunda Venedik Komisyonu kriterlerine ve AİHM içtihadına uyulması çağrısında bulunmuştu.
Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra 1990'lı yılların başlarında, eski Doğu bloğu ülkelerinin anayasalarının Batı standartlarıyla uyumlu hale getirilmesine destek amacıyla Türkiye'nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi bünyesinde kurulan Venedik Komisyonu, yeni bir Anayasa değişikliği konusunda Türk hükümetine yardım etmeye hazır olduğunu da belirtiyor. Ankara, 2000'li yılların başlarına kadar "Venedik Komisyonu Doğu Avrupa ülkeleri için kuruldu" gerekçesiyle, küyesi olduğu komisyonla kendi anayasası hakkında işbirliğine yanaşmıyordu. Komisyon 2004 yılında Türkiye'deki anayasal değişiklikler üzerine bir görüş belgesi yayımlamıştı. Komisyon'un Türk üyeleri de bulunuyor.
Belgenin, Venedik Komisyonu'nun bugün düzenleyeceği bir oturumda kabul edilmesi bekleniyor.
Taslak belgede, Anayasa'nın siyasi partilerle ilgili hükümleri içeren 68 ve 69. maddelerinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadı ve Venedik Komisyonu kriterleriyle uyumlu olmadığı ve değiştirilmesi gerektiği görüşü belirtiliyor.
Belge, ilk defa referans bir Avrupa organının Türk Anayasası'nda siyasi partilerle ilgili bazı hükümlerin Avrupa standartlarıyla uyumlu olmadığını bu denli somut biçimde dile getirmesi bakımından önem taşıyor.
Belgede, bugün Türkiye'de siyasi partilerin yasaklanmasıyla ilgili olarak yürürlükte olan mevzuatın temel sorununun bu konuda dava açma ve parti yasaklama eşiğinin "aşırı derecede düşük" olmasından kaynaklandığı, bunun da, istisnai bir önlem olması gereken parti kapatmayı sıradan bir önlem haline getirdiği kaydediliyor.
Venedik Komisyonu, demokratik Avrupa çerçevesinde, meşru kamusal alana getirilen bu sert kısıtlamaların Türk anayasal sistemine has olduğunu ve anayasal demokrasi alanındaki Avrupa gelenekleriyle bağdaşmadığını da belirtiyor.
Anayasa'nın, siyasi partilerin kapatılmasıyla ilgili maddelerinde 2001 yılında yapılan değişikliği "önemli" ama "yetersiz" olarak niteleyen Venedik Komisyonu, maddeleri Avrupa standartlarıyla uyumlu hale getirmek için ek reform yapılması gerektiğini kaydediyor.
Türk hükümetinden talep gelmedikçe reformların modalitesi konusunda somut önerilerde bulunmayacağını belirten Venedik Komisyonu, "temel sorun, siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin kuralları sıradan olmaktan çıkarıp istisnai hale getirmektir" ifadelerini kullanıyor.
Komisyon bu amaca ulaşmak için hem esasa hem de prosedüre ilişkin kuralların değiştirilmesini gerekeceğini belirtiyor. Esasa ilişkin olarak, Anayasa'nın 68. maddesinin 4. paragrafında belirtilen siyasi parti yasaklama ve kapatma kriterlerinin derinlemesine gözden geçirilmesi, değiştirilmesi ve kısıtlanmasını, aynı uygulamanın Siyasi Partiler Kanunu için de yapılması gerektiğini söylüyor.
VENEDİK KOMİSYONU KRİTERLERİNE UYUN
Venedik Komisyonu, prosedür konusunda ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın siyasi partilere karşı kapatma davası açma işleminin demokratik kontrol altına alınacağı bir sistem öneriyor.
Venedik Komisyonu, tüm bu reformların kısmi veya Anayasa'nın tamamını kapsayacak bir reform kapsamında yapılabileceğini söylemekle birlikte, kendisinin de bağlı oduğu Avrupa Konseyi organlarının aldığı kararlara ve mevcut Anayasa'nın 24, 68 ve 69. maddelerine bakıldığında tümden bir Anayasa değişikliği yönünde tercih yapılmasını tavsiye ediyor.
Venedik Komisyonu'nun belgesi, Türkiye'nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nin (AKPM) 15 Eylül 2008 tarihli başvurusu üzerine, İspanya, Hollanda, Avusturya, Almanya, Norveç, Finlandiya ve İsveç'ten uzman hukukçular tarafından hazırlandı.
AKPM, AKP'ye karşı açılan kapatma davası konusunda 26 Haziran 2008 tarihinde Strasbourg'da oyladığı bir kararda, siyasi partilere getirilen yasaklar konusunda Venedik Komisyonu kriterlerine ve AİHM içtihadına uyulması çağrısında bulunmuştu.
Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra 1990'lı yılların başlarında, eski Doğu bloğu ülkelerinin anayasalarının Batı standartlarıyla uyumlu hale getirilmesine destek amacıyla Türkiye'nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi bünyesinde kurulan Venedik Komisyonu, yeni bir Anayasa değişikliği konusunda Türk hükümetine yardım etmeye hazır olduğunu da belirtiyor. Ankara, 2000'li yılların başlarına kadar "Venedik Komisyonu Doğu Avrupa ülkeleri için kuruldu" gerekçesiyle, küyesi olduğu komisyonla kendi anayasası hakkında işbirliğine yanaşmıyordu. Komisyon 2004 yılında Türkiye'deki anayasal değişiklikler üzerine bir görüş belgesi yayımlamıştı. Komisyon'un Türk üyeleri de bulunuyor.