Esra Gezginci, İstanbul’un sırlarına kapı aralıyor: Haydarpaşa Garı

Esra Gezginci ile Esrarengiz İstanbul, pazar günü NTV ekranlarında seyirciyle buluşan 3. bölümünde; pek çok ayrılığa ve buluşmaya tanıklık eden, bu anıları günümüze taşıyan ve adeta yaşayan bir mimari olan Haydarpaşa Garı'nı mercek altına aldı.

• 1

  Esra Gezginci İstanbul’u karış karış geziyor, bu görkemli yapıların esrarengiz tarihinin izini sürüyor… Esrarengiz İstanbul'da bu pazar Haydarpaşa’da İstanbul’un tarihine ışık tutan kazı, Helenistik ve klasik döneme ait eserler NTV’de izleyiciyle buluştu. Gezginci, Roma’dan Bizans’a ve Osmanlı’ya uzanan en eski toprakların altındaki gizemi yerinde keşfetti.

• 2

  Haydarpaşa Garı’ndaki çalışma 300 dönümlük alanda yapılıyor. Roma dönemine ait kilise ve mezarlar gün yüzüne çıktı. Arkeologlar kazılarda 2. Dünya Savaşı döneminde yapılmış askeri sığınak da buldu. Esra Gezginci 1942 yılında yapıldığı düşünülen askeri sığınağa girdi. İşte Haydarpaşa’da ilk İstanbulluların esrarengiz hikayesi...
  
  

• 3

  Kadıköy'de Haydarpaşa Garı’nın istasyon bölgesinde başlatılan ve 3 yılını geride bırakan arkeolojik kazılar, tarihe ayna tutuyor. Kazılar kapsamında 4. ve 5. yüzyıla ait olduğu belirtilen kilise kalıntıları, toplu mezarlar, mimari kalıntılar bulundu.

• 4

  Gar önü, peron 1, peron 2, menfez ve İbrahim Ağa bölgeleri olmak üzere 5 ayrı bölgede yürütülen çalışmalar kapsamında ortaya çıkan buluntular, Körler Ülkesi olarak adlandırılan Khalkedon (Kadıköy) antik şehrine ait önemli ipuçları verdi. Titizlikle yürütülen kazılarda bugüne kadar, Khalkedon’a ait çok sayıda mimari yapı, 5’inci yüzyıla ait olduğu belirtilen bir kilise, yine aynı döneme ait ve anıt mezar olduğu düşünülen bir yapı ile 20 bine yakın sikke bulundu.

• 5

  İSTANBUL’UN TARİHİNE IŞIK TUTAN KAZI: HAYDARPAŞA
  
  Arkeolog Mehmet Ali Polat, kazı çalışmaları ve ortaya çıkarılan buluntular hakkında Esra Gezginci’nin sorularını yanıtladı.
  
  Hangi alanda nasıl bir çalışma yürütülüyor?
  
  “Limanın içinde, Kadıköy’ün, Khalkedon’un antik batı limanı içinde çalışıyoruz. Bölgede devamlı bir mimari faaliyet görülüyor. Çalışmalar Kültür Bakanlığımızın denetiminde, başkanlığında yürütülüyor. Ulaştırma Bakanlığı da gerekli destekleri sağlıyor. İyi bir çalışma dönemi geçiriyoruz.”
  
  

• 6

  En eski buluntu hangi tarihi dönemine ait?
  
  “Burası oldukça büyük bir alan, yaklaşık 300 bin metrekarelik bir kazı alanı. 70 bin metrekarelik alanında kazı çalışması gerçekleştirdik. Bugüne kadar en eski bulgularımız küçük buluntu olarak milattan önce 5’inci-6’ncı-7’nci yüzyıla ait küçük buluntular, çanak çömlekler, sikkeler. Ama mimari olarak en eski yapımız milattan önce 4’üncü-3’üncü yüzyıla ait kareye yakın bir plan veren kesme taştan bir anıt veya anıt mezar olabileceğini düşündüğümüz bir yapı kalıntısı var. En eski mimari kalıntımız bu.

• 7

  Çıkan eserler arasında Osmanlı dönemine ait buluntu var mı?
  
  “7’nci yüzyıldan, İmparator Herakleios zamanından sonra burası artık çok yoğun olarak kullanılmamış. Yani yapılar yıkılmış, birkaç yüzyıl burada pek iz göremiyoruz, daha sonra orta Bizans döneminde tekrar burası yavaş yavaş etkin hale geliyor. Geç Bizans döneminde burada sadece küçük atölyelerin olduğunu biliyoruz çıkardığımız kalıntılardan. Osmanlı döneminde ise burada neredeyse hiçbir mimari öğeye rastlamıyoruz. Bunun nedeni ayrılık suyunu alüvyonları burayı kapatıyor ve Osmanlı döneminde artık çayırlık olarak kullanılıyor.”
  
  Arkeolog Polat, çalışmalar bittiğinde kazı alanının arkeopark olacağını da söyledi.

• 8

  “KAZI ALANI, ARKEOLOJİK BİR PARK OLACAK”
  
  “Haydarpaşa Garı ve arkeolojik bir kazı alanı, arkeolojik bir park, endüstriyel miras müzemiz diye 3 fonksiyon olmasını planlıyoruz. Toplam alanımız 475 bin metrekare. İşimiz bittiğinde sadece 75 bin metrekaresi demiryoluyla ilişkili alanlar olsun. Gerisinde açık hava müzesi, kapalı müzeler, sergi alanları ve seyir koridorları olsun.”
  
  

• 9

  ASKERİ SIĞINAĞIN ESRARENGİZ HİKAYESİ
  
  300 bin metrekarelik alanda yapılan çalışmalar arkeologları da heyecanlandırıyor. Esra Gezginci, Arkeolog Hüseyin Yıldırım ile birlikte kazı alanında uzunluğu 400 metre olan ve 1940'lı yıllarda inşa edilen sığınağa girdi. Yıldırım, sığınakla ilgili bilinmeyenleri anlattı.

• 10

  “Sığınak 2 girişli 2. Dünya Savaşı sırasında olası bir saldırı durumunda askerlerin korunması için inşa edildiğini düşünüyoruz. İçerisinde elektrik panoları ve tuvaletlerinde bulunduğu sığınak 2 metre genişliğinde ve 2 metre 40 santim yüksekliğindeki tünellerden oluşuyor.”
  
  

• 11

  HAYDARPAŞA TREN GARI’NIN HİKAYESİ
  
  Esrarengiz İstanbul programında, Sanat Tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu ise garın yapılış hikayesini anlattı.
  
  

• 12

  Haydarpaşa Garı, açıldığı 1908'den beri İstanbul'un en önemli simgelerinden biri. Gar, Osmanlı döneminin ilk kuruluş aşamasından cumhuriyet dönemine kadar bütün hafızayı taşıyan bir yapı. İstanbul’da ayrılık, özlem ve sevgiliye kavuşma hep Haydarpaşa ile temsil edildi.

• 13

  "2010 yılında çıkan yangında büyük hasar görmüştü, neyse ki yenileme çalışmaları o ihtişamlı binayı eski haline çeviriyor. O çalışmalar büyük oranda tamamlandı. Bekleme salonu, gişeler, duvar işlemeleri, tahta kapılar, tavan süslemeleri... Her ayrıntıya özen gösterilmiş."

• 14

  ESRARENGİZ İSTANBUL’UN KONUĞU AHMET ÜMİT
  
  Esra Gezginci, İstanbul’un geçmişten günümüze uzayan esrarengiz hikayesini araştırmak için bu hafta Sultanahmet Meydanı’nda yeni bir yolculuğa çıkıyor. İstanbul 532 yılında tarihinin en çatışmalı ayaklanmasına şahit olmuştu. Tarihe 'Nika Ayaklanması' olarak geçen bu büyük isyan sonucunda Ayasofya inşa edildi. Peki Ayasofya hangi badireleri atlattı? Yazar Ahmet Ümit, Ayasofya’nın yapılış hikayesini ve Nika İsyanı’nı anlatıyor. Esra Gezginci’nin sunduğu, “Esrarengiz İstanbul” 2 Ocak Pazar günü 10.15’te NTV’de