Türkiye'de kelebek gözlemi yapılacak yerler (İzmir'den Erzurum'a kelebek göç rotaları)

Diken kelebeği türünden binlerce kelebek, çıktığı uzun göç yolcuğunda bugünlerde Türkiye'nin hemen her yerinden geçiyor. Diken kelebekleri yıllar sonra ilk defa bu kadar yüksek rakamlarda gözlemleniyor. Erciyes Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Evrim Karaçetin, diken kelebeği göçünü NTV Radyo’nun Rengarenk adlı programında İrem Gökbudak'a anlattı.

• 1

  DİKEN KELEBEĞİ NEDİR?

  Diken kelebeği “Vanessa cardui”, tüm dünyada yaygın olarak görülebilen bir kelebek türüdür. Diken kelebekleri aslında narin gözüken ama çok güçlü kelebeklerden biridir. Oldukça göz alıcı kelebeklerimizden biridir; daha çok kahverengi, turuncu, sarı ve siyah renklerin hakim olduğu kelebeklerdir. Yıllar sonra ilk defa göç yolculuğunda bu kadar yoğun olarak gözlemleniyor. Baharın ve göç mevsiminin habercisi olan diken kelebekleri, kuzey yarım kürede her sene Afrika’dan Avrupa’ya uzanan uzun bir göç yolcuğuna çıkıyor.

  Kelebek göç rotalarını dinleyebileceğiniz röportajın tamamına buradan ulaşabilirsiniz

• 2

  DİKEN KELEBEKLERİNİ NEDEN BU KADAR ÇOK SAYIDA GÖRÜYORUZ?

  Araştırmacılar bu yıl göç yolculuklarında oldukça yüksek sayıda diken kelebeği gözlemlenmesini, kış mevsiminin daha hafif, az yağışlı geçmiş olmasına ya da El Nino gibi belli periyotlarda tekrar eden iklimsel olaylara bağlıyor. Bu sene ilk yoğun göç bilgisi Kıbrıs’tan geldi. Ardından Erzurum’dan İzmir’e Türkiye’nin çeşitli yerlerinden gözlem verileri gelmeye devam etti. Türkiye’de diken kelebeklerinin göçü ile ilgili çok az şey biliyoruz. Ancak yapılan araştırmalar bu sene yoğun olarak gözlemlenen göçün iklimsel olaylarla bağlantılı olabileceğini gösteriyor.

• 3

  BU GÖÇ YOLUNDA HİÇ DURMADAN NE KADAR UÇABİLİRLER?

  Bir kelebeğin yaklaşık 40 - 45 km hıza ulaştığını biliyoruz. İlkbahar ve sonbaharda gerçekleşen göç sırasında bir kelebek 4 bin kilometreye yakın yol kat edebiliyor. Yağışlı ve sert rüzgarlı havalarda bile göçe devam edebilen diken kelebekleri göç yolculuklarını altı nesilde tamamlıyor. Göç rotaları boyunca yumurtlamaya devam eden diken kelebeklerinin yavruları göçe kaldığı yerden devam ediyor.

• 4

  BİR DİŞİ KELEBEK KAÇ YUMURTA BIRAKIR?

  Her bir dişi kelebek 500’e yakın yumurta yumurtlar. Yumurtalarını tek tek ebegümeci, papatyagillerden pek çok bitkinin üzerine bırakırlar. En bilinen besin bitkisi Carduus sp. olan mor çiçekli peygamber dikeni olarak da bilinen bir dikendir. Ve belirtmeliyim ki kelebekler kesinlikle tarım zararlısı değildir.

• 5

  KELEBEKLERİN ÖMÜRLERİ NE KADARDIR?

  Kelebeklerin ömrü bir gün değildir. Bu bir söyletiyle yayılan, belki de insanların kabul etmek istediği bir bilgidir. Kelebeklerin ömrü türlerine göre değişir. Kelebek olarak, - tırtıl ömürlerini saymazsak- aslında kelebekler yetiştin halleriyle iki haftadan bir yıla kadar olan süreçlerde yaşarlar. Buna yumurta ve tırtrıl aşamalarını da eklersek neredeyse bütün kelebekler en az bir yıl yaşıyorlar.

• 6

  BU HARİKA GÖÇLE İLGİLİ BİZLER NELER YAPABİLİRİZ?

  Öncelikle bu nadir görülen, bu kadar büyük sayılara hiç ulaşmamış kelebek göçünün tadını çıkartmalısınız. Bilmelisiniz ki bu kelebeklerin ne tarıma ne insanlara hiç bir zararı yok. Güzelliklerini fark edip azimlerinden örnek alabilirsiniz. Türkiye’deki göç rotasının belirlenmesi konusunda yardımcı olmak isterseniz; Bulunduğunuz koordinat, kelebeklerin uçuş yönü ve 10 dakikada geçen kelebek sayısını ekaracetin@hotmail.com noktasına e-mail ile gönderebilirsiniz.

• 7

  KELEBEK GÖÇÜ İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

  1- Kelebeklerin göçleri oldukça değişken ve bazı yıllar kayıtlar gelmeyebiliyor.

  2- Bir kelebek 4000 km’ye yakın yol gidebiliyor.

• 8

  3- Bir kelebeğin ömrü 6 ay ile 1 yıl arasında değişiyor.

  4- Bir kelebek saatte 40 km hıza ulaşabiliyor.

• 9

  5- Bir göç rotası 6 nesilde tamamlanıyor. Kelebekler gittikleri yerde yumurtluyorlar ve yavruları göçe kaldığı yerden devam ediyor.

  6- Sert rüzgarlı, yağışlı koşullarda bile göçe kelebekler devam edebiliyor.

• 10

  7- El Nino gibi küresel iklimi etkileyen olaylar kelebeklerin göçünü etkiliyor olabilir.

  8- Deneysel veriler kelebek göçünün her zaman aynı yönde olmadığını gösteriyor. Bazen dağlar, yükseltiler topoğrafik parametreler, bazen rüzgarlar bazen de güneşin yönü ve hareketi göçlerinin yönünü etkileyebiliyor.

• 11

  9- Göç sırasında çiftleşip yumurta bırakıyor ve göçe devam ediyorlar.