Bilim ve harita sanatı

Bol verili ve yenilikçi haritalarıyla kara, deniz ve gökyüzünü evimize getiren National Geographic Society Harita Departmanı 100 yaşına girdi...

• 1

  Bol verili ve yenilikçi haritalarıyla kara, deniz ve gökyüzünü evimize getiren National Geographic Society Harita Departmanı 100 yaşına girdi...  

• 2

  Evet, bu görevin günümüzdeki sahibi Juan José Valdés bulunduğu yeri tüm koordinatlarıyla biliyor. Ancak başında bulunduğu ve bu yıl 100. yılını kutlayan National Geographic Harita Departmanı’nın faaliyet alanı sadece konumlandırmadan ibaret değil. Yeryüzünün tüm dağ, nehir, göl, yol, resif, fiyort, ada, koyak, buzul ve okyanuslarını; gezegenleri, galaksileri ve Güneş Sistemi’ni; özetle karada, denizde ve uzaydaki tüm fiziksel oluşumları kapsıyor.

• 3

  Bu yazı yazıldığı sırada (rakam henüz sayıldığı anda eskiyor olsa da) National Geographic Harita Departmanı 438 harita eki, 10 dünya atlası, onlarca küre, dergi sayfalarında yayımlanmak üzere 3 bin civarında, dijital formattaysa çok daha yüksek sayıda harita üretti.

• 4

  Bir National Geographic haritasını farklı kılan şey ne midir? Doğruluk ve ayrıntılara verilen önem elbette. 1969 yılında hazırlanan Ay haritası, yüzeye inen 23 insansız uzay aracının –biri hariç– tümünün tam yerini gösteriyordu (Orbiter 4’ün düştüğü yer bilinmiyor).

• 5

  Derginin tam zamanlı ilk yayın yönetmeni Gilbert H. Grosvenor tarafından kurulan departmanın alametifarikası her zaman yenilik oldu ve öyle olmaya da devam edecek. İlk kartografi şefi Albert H. Bumstead (şef, 1915–1939), Richard E. Byrd’ın Kuzey Kutbu’na yaptığı uçuş sırasında kullandığı bir güneş pusulası icat ederek gidişatı belirledi (manyetik pusulalar kutup için uygun değil). Ayrıca emek yoğun elyazısının yerine fotoğraf olarak üretilen harfleri geçiren Bumstead fotodizgi makinesi de onun icadıydı. 

• 6

  Kadrolu haritacı Charles E. Riddiford, kartografi şefi olduğu 1923–1959 yılları arasında kolay okunurluğu sağlamak için zarif ve okunaklı harita fontları tasarladı. Society tarafından patenti alınan bu fontlar halen kullanılıyor.

• 7

  Departman, 1957’de, küçük boyutlu bir seyyar uydu takip cihazı yoluyla yaratıcılığını uzay programına katkıda bulunma konusunda kullandı. Cihazın yaratıcısı Wellman Chamberlin (şef, 1964–1971) bunun yanı sıra küre üzerindeki mesafeleri ölçmeye yarayan plastikten yapılma akıllı şapka “jeometre”yi de icat etti.

• 8

  Dünyanın hızı arttıkça haritacılık da ona ayak uydurdu. John B. Garver’ın (şef, 1982–1991) yönetimi sırasında kurulan Scitex bilgisayar sistemi öyle büyüktü ki, klimalı bir odaya koyulması gerekmiş, haritaların doğruluğunu artırır ve üretim sürecini kolaylaştırırken tek başına bu odayı sahiplenmişti. Allen Carroll (şef, 1998–2010) NGS’nin internetteki ilk interaktif atlası National Geographic MapMachine’i 1999 yılında lanse etti.

• 9

  Geçmişte tek bir haritanın üretimi aylar alabiliyordu. Hızla gelişen dijital çağda National Geographic’in web sitesinde yayımlanan bazı haritalar artık birkaç saat içinde üretiliyor. Ama doğruluk hâlâ önemli. Harita Departmanı ikinci 100 yılına girerken ufukta neler mi gözüküyor?

• 10

  “Kitle kaynaklı haritacılık herkese özel harita yapma olanağı verecek,” diyor Juan Valdés. “İnternete daha çok cihaz bağlandıkça kullanıcılar daha fazla nesnenin yerini saptayıp haritalandırıyor. Akıllı saatler ve gözlükler daha fazla jeolojik veri toplanmasını sağlayacak.”
  
  “Ve tabii ki,” diye ekliyor, “yine de bu veriyi toplayıp analiz etmek için Society haritacılarına ihtiyaç olacak.”
  
  Yazar: Cathy Newman
  
  Devamını National Geographic Türkiye'nin Mart sayısında veya iPad, iPhone ve Android edisyonlarında okuyabilirsiniz.