Tilkiye taş çıkaran karga

Eskiden ilköğretime yeni başlayan çocuklara alfabede okutulan ilk masalda, akıllı tilki kargayı konuşturarak ağzındaki peyniri düşürtürdü. Ancak son on yılda yapılan doğa ve laboratuvar gözlemleri, kargaya haksızlık edildiğini ortaya koyuyor. Son olarak, Yeni Kaledonya kargası denen bir türün problem çözme becerisinin, insanın en yakın akrabası olan şempanzelerinkini aratmadığı tespit edildi.

Daha önce öteki karga türleri de laboratuarlarda marifetlerini göstermişti. Kimisi önlerine konan metal tel parçalarını bükerek kanca haline getiriyor ve bununla derin bir kap dibine konmuş küçük yem kovasını çıkarıyor, kimisi kısa bir çubuk kullanarak önce yeme ulaşmak için gereken uzun çubuğa erişiyor, kimisi de kafesin erişilmez bir yerindeki yiyeceğe ulaşmak için takım kurarak çalışıyordu. Hatta, bir kap içindeki suda yüzen solucana erişebilmek için kabın içne taş atarak suyun seviyesini yükseltenler de vardı.

Ama bunların bu alet kullanma becerisini doğada da sergiledikleri görülmemişti. Bir tür hariç: Pasifik Okyanusu’nda bir ada olan Yeni Kaledonya’da yaşayan bu türün, dallardan kancalar yaparak, ya da kenarlarını çentikledikleri yapraklarla kovuklardaki kurtları avladıkları gözlendi.

Şimdiyse Auckland Üniversitesi’nden (Yeni Zelanda) bir ekip yakalayıp geçici olarak bir kuş serasına koydukları yedi adet Yeni Kaledonya kargasının sorun çözme becerisini ölçmek için karmaşık bir deney düzeneği hazırlamışlar. Ekip, kuşları yakalamakta çok zorlandıklarını da belirtiyorlar.

Deneyde, önce kuşların erişemeyeceği bir yere lezzetli bir parça yiyecek yerleştiriliyor. Karga buna erişebilmek için uzun bir çubuk kullanmak zorunda. Ancak yem erişilmez bir yerde, bir kafesin içinde, gagayla uzanılamayacak bir uzaklıkta. Bu çubuğa erişmenin tek yolu, daha kısa bir çubuk kullanarak kafesin kenarına yaklaştırmak. Gelgelelim, kısa çubuk da bir iple karganın tüneğinin altına sarkıtılmış.

Çalışmayı yöneten Prof. Russell Gray, kargaların yiyeceği almak için gerekli uzun çubuğa uzanabilmek için önce ipin ucundaki kısa çubuğu ele geçirmek gerektiğini kavramaları gerekiyordu diyor.

Deneyde kargalar iki gruba ayrılmış. İlk gruptaki üç kuşa, deney düzeneğinin çok aşamalı haliyle tümüyle baş başa bırakılmadan önce, her parçasını deneme fırsatı verilmiş.

Kuşlardan beklenen, tüm düzenekle karşılaştıklarında, zaten yapabildikleri eylemleri doğru sırada yapmaları. Sonuçta üç kuşun her biri üç aşamalı problemi ilk denemelerinde çözmeyi başarmış.

İkinci gruptaki kargalarsa alışık olmadıkları bir teste girmişler. Daha önce yiyeceğin doğrudan ipin ucuna bağlı olduğu, ya da uzaktaki yiyeceğin çubuklarla yaklaştırılabileceği durumlarla karşılaşmışlar. Ama, ipin ucuna yiyecek değil de bir aletin bağlı olduğu ya da bir alete erişmek için başka bir alet kullanmaları gereken bir durumla ilk kez karşılaşıyorlar.

Yine de, üç aşamalı teste giren bu kuşların hepsi de yiyeceğe ulaşmayı başarmış.

Kuşlardan Sam adlı olanı, önce düzeneği 110 saniye süreyle gözledikten sonra aşamaları hatasız olarak gerçekleştirmiş. Casper adlısı da, başta ipin işlevini daha geç kavrasa da yine ilk denemede yiyeceği mideye indirmiş. Öteki iki kuşsa hedeflerine üçüncü ve dördüncü denemelerinde ulaşmış.