Gabar'da leoparın izinde

Diyarbakırın Çınar ilçesine bağlı Solmaz köyünde 3 Kasımda bir leoparın çobanlar tarafından vurulmasından ardından bölgede başka leopar olabileceği soruları akla geldi.Türkiye'de leopar üzerinde çalışan tek biyologu olan Batur Avgan, vahşi kedinin izini yıllarca yoğun çatışmaların yaşandığı Gabar Dağında sürüyor. NTV Diyarbakır Temsilcisi Nizamettin Kaplan, ntvmsnbc için bu çalışmaları yerinde izledi.

• 1

  Gabar'da leoparın izinde

  Diyarbakır’ın Çınar ilçesine bağlı Solmaz köyünde 3 Kasım’da bir leoparın çobanlar tarafından vurulmasından ardından bölgede başka leopar olabileceği soruları akla geldi. Türkiye'de leopar üzerinde çalışan tek biyologu olan Batur Avgan, vahşi kedinin izini yıllarca yoğun çatışmaların yaşandığı Gabar Dağı’nda sürüyor. NTV Diyarbakır Temsilcisi Nizamettin Kaplan, ntvmsnbc için bu çalışmaları yerinde izledi.  

• 2

  Gabar'da leoparın izinde

  Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile BM GEF  Küçük Destek Programı’ının  destek verdiği "Güneydoğu Anadolu Leopar Projesi", Siirt merkezli olarak yürütülüyor. Geçen yıl başlayan proje, Bitlis ile Şırnak'ı da kapsadı. Projenin başında Türkiye'nin leoparlar konusunda araştırma yapan tek biyologu Batur Avgan var.  

• 3

  Gabar'da leoparın izinde

  1999 yılında ODTÜ Biyoloji Bölümü’nden mezun olan Avgan, İsviçre’nin Bern Üniversitesi Evrim ve Ekoloji Enstitüsü’nde Hayvan Davranışları üzerine master yaptı. Antalya’da vaşaklar üzerinde çalışma yapan ve yine 2011 yılında Nahçivan’da leoparın durumunu belirlemek amacıyla bir proje yürüten Avgan, 2012 yılından beri Gabar Dağı’nda çalışmalara başladı. Nizamettin Kaplan, yıllarca çatışmalara tanıklık eden leoparın izini Batur Avgan’la birlikte Gabar’da sürdü. Nizamettin Kaplan, yolculuk sırasında Avgan’la ntvmsnbc için söyleşi yaptı.

• 4

  Gabar macerası nasıl başladı?

  2011 yılında Siirt Orman ve Su İşleri Müdürlüğü bir leopar ölüsünün fotoğrafını ortaya çıkardı, Gabar’da öldürülmüş. Ben onu incelemek için geldim. Bir karta basılıydı, dijital değildi. 2012 yılının Ocak ayında fotoğrafın dijitalini bulmak, kim öldürmüş, ne zaman, nerede vurulmuş ?’ onları ortaya çıkarmak için geldim. Ondan sonra burda çalışmaya başladım. Ön çalışmayla başlayan iş bir projeye dönüştü.

• 5

  Buraya geldiğinizde aileniz, çevreniz ne tepki verdi?

  Herkes farklı tepki gösterdi. Annem, babam ve ailem çok fazla bir şey demedi. Çünkü kafama koyduğumu yapacağımı biliyorlar. Ama ‘Başka yerde leopar yok mu?’, ‘Niye buraya gidiyorsun?’, Git başka yerlerde çalış’ diyenler oldu. İşin doğrusu ben de çok korktum. Otelde kaldığım günler buraya geliyordum, kapanları kontrol ediyordum. Geceleri rüyama falan girerdi. Eskiden araziye çıkacağım zaman uyuyamazdım. Korkuyorsunuz yani. En korktuğum an da... Herhalde bir yerde ayak izleri bulmuştuk. Yanımda yerel bir avcı arkadaşım da gelmişti. ‘Bu ayak izleri neye ait?’ diye sormuştum. ‘Bunlar mekap’ demişti. O zaman gerçekten korkmuştum. Bizim bir kaç saat önümüzde yürümüşlerdi. Bu projeye başladığımızda tam geri çekilme süreci başlamıştı. Ama şu an süreç biraz askıya alındı. O yüzden açıkça söylemek gerekirse bizim için çok iyi olmadı. Araziye çıkarken çok düşünmüyorum.  Bugüne kadar başıma bir şey gelmedi, umarım bundan sonrada gelmez.

• 6

  Dağda nasıl çalışıyorsunuz? Leoparlar hangi yolları kullanır?

  Kedilerin geçiş yaptığı yerleri tahmin etmeniz lazım. Şu an bir uçurumun başındayız. Yanımızda büyük bir kayalık var. Yukarıdan geldiğinde makinayı görse bile ki, bazen makineden rahatsız olurlar. Ama kurduğunuz bu güzergahta kaçacak bir yer yok. Ya geri dönecek ya da yürümeye devam edecek. O yüzden makineyi uçurum yerleri veya kanyonların içindeki vadi tabanlarına kuruyoruz.

• 7

  Bu noktaları nasıl belirliyorsunuz?

  Araziye girip aradığım yerler değil bunlar. Bu yerleri belirlerken de Google Earth programından destek alıyorum. Haritada nokta belirledikten sonra oraya gelip kuruyorum. Yoksa dolaşarak böyle bir noktayı aramak çok zor. Ayılar ve kurtlar çok iyi koku alırlar ve bu tip şeylerden çok rahatsız olurlar. İnsan kokusu istemezler, makineyi parçalarlar. Bunu önlemek için foto kapanı alkolle sildim. Makinenin yanına kekik ve başka bitkiler koyuyorum, böylece kamufle ediyorum. Ayrıca insan da geçerse makineyi çok rahat görmesin.

• 8

  Foto-kapan nasıl görüntüler alıyor?

  Makineyi en fazla 30-40 santim yükseğe kuruyoruz. İnsanların en fazla ayaklarını çekebiliyor. Kafa seviyesinde olmadığı için insanların çok görebileceği şey değil. Leoparın omuz seviyesine kadar kuruyoruz.

• 9

  Kaç günde bir kontro ediyorsunuz?

  Bazen amacına göre yönteminiz değişir. Makineyi buraya kurdum, iki hafta sonra gelip kontrol edeceğim. İki hafta içinde burada hangi hayvanlar geçiyor? Burada leoparı çekmem benim için ilk aşamada önemli değil. Yaban domuzları, kurtlar ve tilkiler tarafından çok kullanılan bir yol mu? Bunu anlamam lazım. Doğru bir yer seçip seçmediğimi test etmem lazım. Eğer burası iyi bir yerse, çok hayvan geçiyorsa yarın leopar da geçecek demektir. Burası hayvanların yolu demektir. O zaman ben artık bu makineyi bir ay aralıklarla kontrol etmeye başlarım. İlk başta iki hafta, ondan sonra bir ay. Eğer iki hafta içinde bir şey çekmezse buradan söküp başka bir yere aktaracağım demektir.

• 10

  Foto-kapanları ne kadar aralıklarla kuruyorsunuz, çalışırken zorluklarla karşılaşıyor musunuz?

  Bu tip tehlikeli yerlerde özellikler dağda çok az bir süre kalmam lazım. O yüzden hemen işimi bitirip çıkmak zorundayım. Gabar’ın riski çok belli. Ben sonuçta burada bir araştırma yapıyorum. Dağdan bilgi topluyorum diye makineler tamamen casusluk malzemeleri olarak algılanabilir. Aslında hiç öyle bir şey değil. Bunlar sadece 5 metre önünü görebilen, hiçbir yere sinyal iletebilecek gücü olmayan bir makinelerdir.  Sadece bu fotoğrafları çeker, içindeki kartı saklar. Burda bunu anlatmak tabii o kadar kolay değil. Kabul ettirmek o kadar kolay değil. O yüzden geceleri bu dağda kesinlikle kalmamaya çalışıyorum. Akşam saatlerine kalmamaya çalışıyorum. Zaten gelmeden önce o bölgedeki karakollara haber veriyorum ‘Ben şu mevkiyi, şu parkuru takip edeceğim. Şu saatte beni şu noktada, bu saatte beni bu noktada görürsünüz’ gibi. Sabah erken saatte geliyoruz araziye. Zaten planlanmış oluyor. Noktalar ve saati de belli oluyor. İşimizi tamamlayıp çıkıyoruz. Bazen makinaları 200-300 metre aralıklarla da, 3-4 kilometre aralıklarla da kurabilirsiniz. Bu tamamen sahanın kanyonlarının, vadi tabanlarının ve uçurumlarının nerde olduğuna bakar.

• 11

  Yolda giderken mayın korkusu oluyor mu?

  İlk dönemlerde birlikte çalıştığım bir avcıdan öğrenmiştim. Burada daha çok patlamamış mermilerden tuzaklar kuruluyor. Mayın hiç görmedim ama patlamamış çok mühimmat gördüm. Sürekli kafanız aşağıda gidiyorsunuz zaten. Sürekli bastığın noktaya bakarak gitmek zorundasın. Mayın için yapabileceğim hiçbir şey yok. Düşünsem de bir şey olmayacak. Sonuçta toprağın altında. Avcılara soruyorum, hangi patikaları kullandıklarını öğreniyorum. Onları kullanıyorum. Ama yarın ne olacağını bilemem.

• 12

  Türkiye’de ne zamandır leopar var?

  Bizim amacımız burada dişi leopar çekmek. Fotokapana yavrularıyla yakalan ergin bir leoparı çekmek. Eğer dişi varsa, ‘evet’ o zaman Türkiye’de leopar yaşıyor, ürüyen bir leopar popülasyonu vardır demek.

• 13

  Bu projenin bölgeye katkısı ne olur?

  Bu bölgenin artık biraz farklı bir şekilde anılmasını istiyorum. İnsanlar çok acı çekmişler. Artık biraz bu insanların illeri, ilçeleri, köyleri farklı şekilde anılsın. Burası koruma alanı olabilir mi? Bunu halkla tartışarak yapmak istiyorum. Şimdi Antalya’daki, batıdaki uygulamalara baktığınızda mesela koruma alanlarında resmi olarak yabani keçi avı yaptırılıyor. Önceden kotalar belirleniyor. Hayvanlar sayılıyor. Oradaki yerel halk, köylüler, bir av sezonunda ortalama 50-60 bin lira para kazanıyor. Ordaki restoranlar, pansiyonlar çok iyi para kazanıyor. Av rehberleri kendilerini eğitiyor. Yabancı avcılar geliyor. Av için 20-30 bin dolar ödüyorlar. Batıdaki sistemler çok iyi aktarılabilirse burası inanılmaz derecede köylülerin koruduğu aktif bir sahaya dönüşür. Bu kaçak avlanmayı da önler. Bir de eko turizm var. İnanılmaz patikaları ve güzel dereleri olan bir yer. Bir doğal alanı yalnız bırakırsanız burayı yok ederler.

• 14

  Gabar'da leoparın izinde

• 15

  Gabar'da leoparın izinde

• 16

  Gabar'da leoparın izinde

• 17

  Gabar'da leoparın izinde

• 18

  Gabar'da leoparın izinde

• 19

  Gabar'da leoparın izinde

• 20

  Gabar'da leoparın izinde

• 21

  Gabar'da leoparın izinde

• 22

  Gabar'da leoparın izinde

• 23

  Gabar'da leoparın izinde

• 24

  Gabar'da leoparın izinde

• 25

  Gabar'da leoparın izinde

• 26

  Gabar'da leoparın izinde