Çağımızın dehası Tanburi Cemil Bey, ölümünün 100. yılında bir romanın baş kahramanı olarak günümüze geldi...
Yazar Lütfiye Aydın, 1873-1916 yıllarında yaşayan yaylı tanburun mucidi Cemil Bey'in hayatını kaleme aldı. Remzi Kitabevi'nden çıkan, 'Dehanın Sesi' adlı kitap aslında ne bir biyografi, ne tarih, ne de bir müzik kitabı; tamamen gerçeklerle beslenen bir roman.
TANBURİ CEMİL BEY'İN HAYAT HİKAYESİ
'Dehanın Sesi', Osmanlı'nın en karışık döneminde sanatını icra etmeye çalışan Cemil Bey'in hikayesini anlatırken, 1930'ların sanat ve edebiyat dünyasının da kapısını aralıyor; Şair Nigar'la tanışmasından Leyla Saz'ın evindeki davetlere, Tevfik Fikret'le şiir sohbetlerinden oğlu Mes'ut Cemil'in Nazım Hikmet'le dostluğuna...
-Babasını bebekken kaybeden Cemil Bey, annesi Zihniyar Hanım ve dört kardeşiyle büyüdü. Zihniyar Hanım, Adile Sultan'ın Neşedabat Sarayı'nın önemli müzisyeniydi. Trombon çalıyordu.
-Mülkiye'nin ikinci sınıfında kararını verdi ve okulu bıraktı. Ne pahasına olursa olsun, parasız kalmaya göze aldı, dışlanan hatta "Çalgıcı" diye küçümsenen biri olmayı yeğledi. Sanatının peşinden gitti.
-Sanıldığı gibi ne Kanuni Ahmet'ten kanun, ne Aleksan Ağa'dan keman dersleri aldı. İlk musiki derslerini bizzat kendisinden, yani içindeki o ikinci Cemil Bey'den aldı.
-Asıl aşkı tanbur oldu. Ama zaman zaman da klasik kemençeyle de müthiş kaçamaklar yapmış.
-Yolu Mülkiye'den de arkadaşı Aziz Mahmut'un babası olan Tanburi Ali Efendi'yle kesişti. Sultan Abdülaziz'in de imamlığını yapan üstat Ali Efendi, sazını dinlediği Cemil Bey'e, "Evladım bu tanburu yıllardır çalarım, az çok hakkını da verdiğimi sanırdım. Fakat seni dinledikten sonra bu tanburu elime almayacağım. Bir gün gün bütün musiki alemi senin önünde ayağa kalkacak, sultanlar bile..." demişti.
İLK BESTESİ SEYİS KIZI SETENAY İÇİN
-İlk bestesini uzaktan uzağa sevdiği Anbarlı Çiftliği'ndeki Çerkes seyisin kızı Setenay'a yaptı: "Görmek ister gözlerim her dem seni."
-Annesinin arkadaşı ve aynı zamanda Adile Sultan'ın müzisyeni olan Eflaknur Hanım'ın kızı Saide ile evlendi. Ancak sanat aşkı daha ağır bastı. Evliliğinde aradığı mutluluğu bulamadı. Saide Hanım'la olan evliliğinden oğlu Mes'ud dünyaya geldi.
-Askerliğini yapmasına engel olan ciğerleri 40 yaşına gelmeden daha da kötüleşmişti. Sağlığı nedeniyle (Tüberküloz) sevdiklerinden uzak durdu; oğluna sarılamadı. Ama Mes'ut babasıyla olan bir anısını şöyle anlatıyor: "Babamla birlikte Tepebaşı'ndaki konserinden sonra çıkarken, kuliste zayıf birini gördüm. Babamdan sonra sahneye çıkıcaktı. Piyanoya yürüyüp, saygıyla başına oturan ince ve uzun adamın yabancı olduğu belliydi. Babam bir anda durdu ve "Hegey dedikleri adam bu" diye fısıldadı. Kulisin en kuytu köşesinde baba-oğul el ele hiç ses çıkarmadan dinledik. Babam piyanoyu dinlerken bembeyaz kesilmişti, bir yandan da gözyaşlarını siliyordu. Meğer o gün Hegey'in çaldığı Chopin'miş. Babam eve gelince eserden aklında kalanları kemençeyle çalmaya çalışmıştı.
-Yaylı tanburun mucidi Cemil Bey, ilk plak kaydının da mucidiydi. İlk kaydı hicaz bir türkü oldu. Yıl, 1905.
-43 yaşında yaşamını yitiren Cemil Bey, neo-klasik dönemi bitirerek musikide modern dönemi başlattı.